O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jalik instituti

2.3. Hayvonlarda o’smalarni oldini olish va    

        davolash bo’yicha umumiy takliflar 

Qadimgi  vaqtlardan  beri  insonlar  saraton  kassligini    davolash  usullarini 

izlab  kelganlar.  Turli  xildagi  o’simliklar  va  hayvon  tabiatli  moddalar,  oddiy 

minerallar va qimmatbaho toshlar, qizigan temir va o’tkir pichoq kabilar qo’llanib 

kurilgan, biroq xanuzgacha xavfli o’smalarning barcha turidan to’la xalos bo’lish 

muammosi  xanuzgacha  yechilmay  qolyapti.  Oxirgi  o’n  yilliklar  mobaynida 

onkologiya  soxasida  ko’pgina  yutuqlarga  erishilganligiga  qaramay,  onkologiya 

bemorlarning  faqatgina  50%  ini  saklab  qolish  mumkin  bo’lyapti.  Buning  asosiy 

sabablari  birinchidan,  o’sma  jarayonining  biologik  xususiyatlari  (birlamchi 

o’chokda  o’sma  hujayralarining  to’xtovsiz  o’sishi,  millionlab  limfa  va  kon 

aylanish  sistemasi  bo’ylab  barcha  a’zolarga  tezda  tarqalishi  va  xar  bir  o’sma 

hujayrasining  avtonom  xayot  kechirishi,  shuningdek  yangi  o’sma  tugunini  hosil 

---

 

19 

kilishi)  bo’lsa,  ikkinchidan  o’smaning  yashirin  davrida,  ya’ni  undagi  hujayralar 

mikdori  xali  1  mlrd  (1g)  dan  kam  bo’lganida  aniqlovchi  ishonchli  vositalarning 

yetarli  emasligidir.  Shu  sababli  onkolog-shifokorning  klinika  amaliyotida, 

mahalliy tarqalgan yoki umumiy tarkalgan kasallik bilan ish olib borishiga to’g’ri 

keladi.  Saraton  kasalligini  davolash    tarixini  taxdil  qilish  shuni  ko’rsatadiki, 

avvalo  hamma  yerda  o’smaga  qarshi  kuhash  maxalliy  ta’sir  etadigan  usullardan 

boshlangan, keyinchalik unga umumiy ta’sir etish yo’llari topilgan. Aniq davolash 

usullari ro’yxatiga quyidagilar kiradi: 

 

 

 

 

 

O’sma  kasalligi  bilan  kurashish  murakkab  va  qiyin  jarayondir.  Yuqorida 

ta’kidlanganidek ularni keltirib chiqaruvchi sabablarning turli tumanligi eng asosiy 

omil  bo’lib  xisoblanadi.  Bunda    o’smalarni  daslabki  bosqichlardanoq  aniqlash, 

tekshirish  va  kerak  bo’lsa  davolash  tadbirlari  kiradi.  Xizmat  itlari  saqlanadigan 

pitomniklar 

sharoitida 

o’smalarga  qarshi  kurashishning  asosi  itlarni 

despanserizasiya  ko’rigidan  o’tkazish  bo’lib,  unda  o’sma  bilan  kasallanagan  itlar 

mavjudligini  aniqlashga,  ularning  aniq  va  erta  diagnostikasiga,  blastomoz 

jarayonining metastazlashganligi, hayvonning umumiy xolati va kasal hayvonlarni 

davolashda uning xo’jalik uchun qimmatligi aniqlanadi. 

Hozirgi  paytgacha  o’smalarni  polietiologik  kelib  chiqishi  to’g’risida  to’liq 

bilimga  ega  bo’lmaslikda  uning  rivojlanish  mexanizmi  murakkabligi  va  erta 

aniqlash  qiyinligi  yotadi.  Hozirgi  zamonaviy  klinik  tekshirishlar  va  hayvonlarda 

o’tkazilgan tajribalardan foydalanish rak tabiatini aniqlashga yordam beradi. 

O’smalarni  davolashning  zamonaviy  tamoyillari  har  xil:  ular  jarroxlik 

usullari, nurlantirish va dori vositalar ko’llashga asoslangan. Oxirgi yillarda klinik 

immunoterapiya  usuli  ishlab  chiqilgan  bo’lib  onkologiya  amaliyotida  keng