O`zbekiston respublikasi oliy va o'rta

shilliq, o’t aralash qusishdan, qorinning yuqori qismida og’riq turishi, og'irlik 

sezish, bosim, ba'zan tutib qoladigan og'riqdan, og'iz bemaza bo'lishidan shikoyat 

qiladi. Bundan tashqari. harorat ko’tarilishi, bosh og'rig'i, bosh aylanishi, ko'z 

oldini qorong'ilashishi kuzatiladi. Umumiy ahvoli qoniqarli yoki o'rtacha og'irlikd, 

tilini karash bog'lagan, og'zidan yomon hid kelishi mumkin, qorin dam bo'lib, 

paypaslaganda og'riq bo'ladi. Ich ketishi kuzatiladi.O'tkir ko'rinishi 3-5 soatdan 

keyin o’tib ketadi, ammo dispeptik holat yana ikki hafta davom etadi, parhezga 

rioya qilganda va to’g'ri  muolaja qilinganda, kasallik asta-sekin o’tib ketadi, aks 

hollarda jarayon surunkali turga o'tadi.O’tkir gastritda o'zgarishlar xarakterli 

maxsus optik tizim bilan ta'minlangan gastroskop yordamida aniqlanadi. U me'da 

shilliq pardasini ko'zdan kechirish va zarurat bo’lganda tekshirish uchun to'qima 

bo’lakchasini olish (biopsiya) imkonini beradi. 

---

Davosi. Organizmga tushgan zararli omilni tezroq bartaraf qilish uchun, oshqozon 

iliq suv bilan yuviladi. Bemor o'rinda yotish rejimiga rioya qilishi kerak. Dastlabki 

1-2 kun ovqat yemay turiladi. Keyinroq parhezga qattiq amal qilinadi. Og’riqni 

qoldirish uchun qator dori-darmonlar, xususan beladonna preparatlari tayinlanadi. 

Og’ir hollarda teri ostiga lidaza, izotonik natriy xlorid eritmasini yuborish kerak. 

 

           Oshqozon va 12 barmoqli ichak yarasi kasalligi surunkali qaytalanuvchi 

kasallikdir. 

Etiologiyasi. Yaraning paydo bo'lishida oshqozon va 12 barmoqli ichak 

harakatining buzilishi, oshqozon shirasining kislotaliligi va peptik faoliyati ortib 

ketishi, shilliq ishlab chiqarishning kamayishi, oshqozon shilliq qavatida qon 

aylanishning pasayishi muhim rol o'ynaydi. Bu o'zgarishlarga asosiy sabab ruhiy 

xayajonlanish, aqliy va jismoniy charchash, doimiy xavotirda bo’lish va boshqalar 

hisoblanadi. Kasallik nasl surishi mumkin. Yara kasalligi omillariga noto'g'ri 

ovqatlanish. (quruq ovqat yeyish, tartibsiz ovqatlanish. yaxshi chaynamaslik, 

dag’al, haddan tashqari achchiq, issiq va sovuq ovqatlar is'temol qilish, tish 

yo’qligi va boshqalar) sabab bo'ladi. Chekish, spirtli ichimliklar ichish, oqsil,  

vitamin yetishmovchiligi sabab bo'ladi. Yara kasalligining rivojlanihida mikroblar 

muhim ahamiyatga ega. 

Klinik manzarasi. Yara kasalligining muhim belgilaridan og'riq, qusish, qon oqishi 

hisoblanadi. Og'riq ovqat is'temol qilgandan so’ng paydo bo'ladi, paydo bo’lish 

vaqtiga qarab ular erta (1,5 - 1 soatdan so’ng) va kechki (2-4 soatdan keyin) 

og'riqqa ajratiladi. Og'riq yuqoriga va chapga (yara yuqori joylashganda), orqada 

o’ng ko'krak va o’ng  qovurg'a ostiga (piloroduodenal yarada) tarqaladi Og’riq 

davomiyligi, kasallikning og’irligi, asoratiga qarab har xil bo'ladi. Ovqat yegandan 

so’ng issiq qo'llash yoki qusishdan so’ng (ba'zan sun'iy chaqirilgan) og’riq 

kamayadi. Qusish ko’pincha og’riq avjiga chiqqan paytda paydo bo'ladi. Shuni 

ta'kidlab o’tishli kerakki, qusish ko’p hollarda kasal ahvolini tez yengillashtiradi. 

Shuning uchun ular qusishni ba'zan sun'iy ravishda chaqiradilar. Qon oqishi 

ochiqdan-ochiq yoki yashirin bo'lishi mumkin. Ochiqdan-ochiq qon oqishi 25 % 

hollarda kuzatiladi. Ko'p qon ketganda qon to’q qizil rangda bo'ladi yoki sekin qon 

oqqanda qon xlorid kislota ta'sirida o'zgarishga ulguradi va kofe quyqasi 

ko'rinishida bo'ladi. Qon ketgandan biroz keyin qoramoysimon ich keladi, qon 

yo’qotish belgilari bo'lishi mumkin.Yashirin qon ketish 80% hollarda kuzatiladi. 

Uni bemorning ahvoliga va maxsus kimyoviy reaksiyalar orqali aniqlanadi. 

Bemorda jig'ildon qaynashi, ko’ngil aynishi. so'lak oqishi, kekirish kuzatiladi. 

Ishtaha saqlanib qoladi, ko'pincha baland bo'ladi, ammo bemor og'riq va qusishdan 

qo’rqib ovqat yemaydi, tez charchashi, uyqu buzilishi, jahldorlik belgilari 

ko'rinadi. Kasallikning kechishida mavsumiylik kuzatiladi. Kasallik zo’raygan 

vaqtida bemor ozib ketadi. 

Davosi. Yara kasalligida kompleks davo qilish zarur ya'ni tayinlangan dori-

darmonlarni parxez ovqatlar, fizioterapiya va davolashning boshqa usullari bilan 

qo’shib olib borish kerak.Yara kasalligida fizioterapiya parafin bilan davolash, 

balchiq bilan davolash, shuningdek markaziy nerv tizimini tinchlantiradigan turli 

shifobaxsh vannalar (igna bargli, natriy xloridli) eng muhim davo tadbirlari 

---

hisoblanadi. Davolashda barjom, yesentuki singari mineral suvlar katta rol 

o'ynaydi. Medikamentoz davolashda teri ostiga atropinnig 0,3 - 1 ml 0,1 % li 

eritmasi yuboriladi yoki tomchilar holida ichiladi ovqatdan oldin 5-6 tomchi suv 

bilan vikalin, gangleron,  vitaminlar qo'llaniladi. 

Profilaktikasi. Ovqatlanish rejimini to'g'ri tashkil etish, har kuni sof havoda sayr 

qilish, jismoniy tarbiya mashqlari kompleksini bajarilishi lozim. Bizning 

mamlakatimizda yara kasalligiga qarshi ovqat rasionlari. №1 deb atalgan, dietalar 

ishlab chiqilgan. Ular uchta rasion: № l a. 1b va 1 dan iborat. Yara kasalligi 

bo’lgan bemorlarning ovqatlanish rasionlari asosini oshqozon va ichak shilliq 

pardasini imkon boricha ehtiyotlash (mexanik, kimyoviy, termik) prinsiplari 

tashkil qiladi. 

Enterit - bu ingichka ichak shilliq pardasining yallig’lanishi. Kasallik har xil 

infeksiya (ich terlama, paratif), gelmintoz ta'siri ostida zaharli va ba'zi bir dori 

moddalar ta'siri, to’la qimmatli ovqatlanmaslik oqibatida paydo bo'ladi. Enterit 

rivojlanishiga ichkilik ichishga ruju qiyish va chekish yo’l ochadi. Me'da 

faoliyatining buzilishi, me'da osti bezi kasalliklariga o’z vaqtida davo qilmaslik 

ham bu kasallikning vujudga kelishiga sabab bo'ladi.O'tkir va surunkali enterit farq 

qilinadi.