O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi


Admoni V.G.: Modallik predikativlik bilan bevosita aloqada bo‘lmaydi.  Galkina-Fedoruk  E.M



Download 0,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet19/58
Sana01.04.2021
Hajmi0,53 Mb.
#62325
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   58
Bog'liq
ozbek tilida egasi topiladigan gaplarning stilistik xususiyatlari

Admoni V.G.: Modallik predikativlik bilan bevosita aloqada bo‘lmaydi. 

Galkina-Fedoruk  E.M.:  eganing  kesim  orqali  ifodalangan  belgilar  bilan 

aloqasi – modal tasdiqlash yoki inkor qilish predikativlikdir. 

I.Rasulov  bu  fikrlarni  umumlashtirar ekan,  tilshunoslikda  predikativlik  va 

modallikning  izohida  va  ularning  o‘zaro  munosabati  va  farqli  jihatlarini 

belgilashda  fikrlarda  ma`lum  ziddiyatlar  borligini  ta`kidlaydi  va  shunday  deydi: 

«Gapda  ifoda  qilinayotgan  fikrning  so‘zlovchi  nuqtai  nazaridan  real  borliqqa 

bo‘lgan  munosabati  –  modallik  ma`lum  konstruktsiyaning  gap  bo‘lishi  uchun 

zaruriy belgilardan hisoblansa ham, hali u gapning shakllanishi uchun etarli emas. 

Ma`lum  konstruktsiyaning  gap  bo‘lib  kelishi  uchun  kengroq  kategoriya  – 

mazmunning real borliqqa munosabatini ifoda qilish kerak bo‘ladi. Buning uchun 

sintaktik  mayl  kategoriyasi  boshqa  kategoriyalar  bilan  qo‘shilishi  talab  qilinadi. 

Umuman  ob`ektiv  modallikni  ifoda  qiluvchi  sintaktik  mayl  kategoriyasi  sintaktik 

zamon,  shaxs-son  kategoriyalari  bilan  birgalikda  gapning  grammatik  ma`nosini 

ifoda  qiladi.  Bu  gap  mazmunining  borliqqa  bo‘lgan  munosabatiir.  Bu  tushuncha 

keyingi  yillarda  nashr  qilingan  lingvistik  adabiyotlarda  predikativlik  termini  bilan 

ifoda  qilina  boshladi.  Bu  ma`noda  predikativlik  terminini  tilshunoslikdagi 




22 

 

traditsion ma`nosi (ega va kesim munosabati) yo‘qotib, yangi ma`no ifodasi uchun 



qo‘llana boshladi. Demak, predikativlik har qanday gapning asosi. U gap hosil 

qiluvchi  kat’egoriya  bo‘lib,  gapda  ifoda  qilinayotgan  fikrning  borliqqa  bo‘lgan 

munosabatini  modal  planda  hamda  zamon  va  shaxs-sonda  ifoda  qiluvchi 

kategoriyadir».

21

 

Mana shu o‘rinda gapning mantiqiy-grammatik mohiyatini anglashda g‘oyat 



ahamiyatli bo‘lgan mulohazalar o‘rtaga tashlangan bo‘lib, bu modallikning yuzaga 

kelishidagi sub`ektiv va ob`ekti omillar masalasidir. 

I.Rasulovning 

yuqoridagi 

mulohazalaridan 

anglashiladiki, 

keyingi 

paytdalarda  tilshunoslikda  qo‘llanilayotgan  predikativlik  atamasi  modallik 

ma`nosiga to‘g‘ri keladi. Ammo yana shu narsa ham aniqki, u har qanday modallik 

emas. Bizning tasavvurimizdagi modallikning bir qismi – mayl, zamon, shaxs-son 

tufayli yuzaga keladigan ob`ektiv modallik. Aslida esa modallik boshqa grammatik 

kategoriyalarni  ham  o‘z  ichiga  qamrab  oladi.  Uning  mohiyatini  muallifning 

quyidagi  gaplaridan  to‘liq  tushunib  olsa  bo‘ladi: «Mazmunming  borliqqa 

so‘zlovchi  nuqtai  nazaridan  munosabati  ob`ektiv  modallikdir.  Bu  fe`l  mayllari, 

sintaktik  qurilish  va  intonatsiya  yordami  bilan  ifoda  qilinadi.  Bundan  boshqa 


Download 0,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   58




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish