|
2.Oila jamiyatning asosiy bо„g„inidir
Oila shaxs uchun uning ijtimoiylashuv jarayoni rо‗y beradigan, uning ahloki,
dunyoqarashi asoslari va hokazolar tarkib topadigan dastlabki va nihoyatda muhim ahamiyatga
ega bо‗lgan jamoadir.
Oila boshqa tarbiyaviy muassasalardan farqli pavishda odamning butun hayoti davomida
uning barcha tomonlariga, qirralariga ta‘sir kо‗rsatishga qodirdir va odatda ta‘sir kо‗rsatadi. Oila
tarbiya vazifasining bu ulkan miqyosi uning mafkuraviy va psixologik ta‘sir kо‗rsatishining
chuqur о‗ziga hosligi bilan uyg‗unlashib ketadi. Bu esa, uni oliy darajada ta‘sirchan qilibgina
qolmay, shu bilan birga shahsni shakllantirish jarayonining zarur bо‗g‗iniga ham aylantiradi.
Oilaning yuksak tarbiyaviy imkoniyati shaxslar va ota-onalarning о‗ziga hos
hususiyatlari: qon-qarindoshligi, muhabbati, yaqinligi, ishonchi, burch hissi, obrо‗liligi va
hokazolar bilan ta‘minlanadi. О‗z farzandining barcha zaif va kuchli tomonlarini yо‗rgakdagi
chog‗idan biladigan, uning qalbidagi eng kichik harakatni ham sezadigan va tushunadigan, unga
ta‘sir etishni biladigan onadan va otadan yahshirok kim ham ularni ezgulikka, mehnatsevarlikka,
dо‗stlikka, muhabbatga о‗rgata oladi!
Psixologik-pedagogik tadqiqot ma‘lumotlari ba‘zan shaxs imkoniyatlari tо‗g‗risidagi
barqaror tasavvurlarni о‗zgartirib yuboradi. Masalan, ych yoshlik bolalar olimlar bir necha yil
muqaddam tahmin qilganlariga nisbatan ancha chuqur idrok etish qobiliyatiga ega, uch yoshli
shaxs hozir faqat olti yoshli bolalar qilgan va qilmagan narsalarni bilishi va qilishi mumkinligi
kichkintoyni yurishdan oldin sо‗zlashishga, ona tili bilan deyarli baravar chet tilida gapirishga
о‗rganishi mumkinligi va hokazolar ma‘lum bо‗ldi.
Bunday bilimlarning yо‗qligi oilaviy tarbiyada kо‗plab xatolarga olib keladi, guruh
rahbari ota-onalar bilan ishlashda buni hisobga olmay iloji yо‗q. Bu jihatdan ota-onalarning
shaxslarni tarbiyalashdagi quyidagi qiyinchiliklari va hatolarini ajratib kо‗rsatish mumkin:
1. Ota-onalarning о‗z farzandlari bilan muomalasida e‘tiborning yetishmasligi. YA‘ni ular
о‗zlari, ishlari haqida kam sо‗zlab beradilar, farzandlarining о‗quv bilim yurti talabalar
jamoasining hayoti haqida, shaxsining qiziqishlari, uning jamoat ishlariga aralashadigan, va
hokazolarga juda kam e‘tibor qaratadilar. Muomalaning yetishmasligi farzandlarning ota-onadan
uzoqlashishiga olib keladi, kattalarni shaxsga yanada faolroq ta‘sir kо‗rsatish imkoniyatidan
mahrum etadi.
2. Shaxslarni mehnat jarayonlariga jalb etish orqali ularning mehnat tarbiyasini
shakllantirish. Bu borada farzandlarni mehnatga jalb qila bilmaslik, ona о‗z ishga kо‗milib,
bolalarni oilaviy ishlardan, turar-joylardagi yumushlarda va hokazolardan ozod etish oqibatida
shaxsda iste‘molchilik kayfiyati, tayyoriga ayyorlik holatlari doimiy kо‗nikmaga, odatga
aylanadi. Buning natijasida ular mehnatga mensimay munosabatda bо‗ladilar.
3. Ota-onalar turmushida uchrab turadigan salbiy holatlarning mavjudligi о‗quv
muassasasining pedagogik kuch-g‗ayratini yо‗qqa chiqaradi.
4. Ota-onalar tarbiyaviy ta‘sirining izchil emasligi – onda-sonda о‗qishini tekshirish, biror
nojо‗ya ishi uchun jazolashi va hokazolar ahloqiy immunitet hosil bо‗lishiga yordam
bermaydi.
5. Oilaviy tarbiyaning asosi sifatida taqiqlashlar sistemasi – ijobiy namuna asosida
tarbiyalay bilmaslik, shaxs hayotini u har doim turli hatti harakatni mashq qiladigan tarzda
tashkil eta olmaslik natijasidir. Bu sistema shaxsning kattalar hohishiga salbiy munosabatini
tug‗diradi, mustaqil shaxs kamolati susaytiradi.
6. Harakatlarning о‗quv bilim yurti bilan muvofiqlashtirilmaganligi yoki u bilan hamkor-
hamnafas bо‗lmaslik. Tarbiyalanuvchida pedagogga, о‗quv bilim yurtiga ishonchsizlik paydo
bо‗ladi va о‗sib boradi, bu esa, uning kamchiliklarini tuzatishni qiyinlashtiradi, pedagogik
jihatdan qarovsizlik holatiga olib keladi.
7. Ayrim ota-onalarning shaxslar ulg‗ayib borishi bilan tarbiyaviy faollikni susaytirib
yuborishlari, bu esa, shaxslarning ota-onalardan uzoqlashuviga, о‗quv bilim yurtiga qiziqishi
pasayishiga va hokazolarga olib keladi.
8. Qarorlar qabul qilishda kechikish shaxs katta bо‗lgandan keyin aqli kirib, tuzaladi
deb о‗ylash odatda о‗zini oqlamaydi, kо‗pincha qayta tarbiyalashni talab etadigan jihatlar
pedagogik qarovsizlik holatiga olib keladi.
Kо‗rsatib о‗tilgan kamchiliklar qatoriga ota-onalarning tarbiya usullarini yuzaki bilishlari,
shaxslar ulg‗ayishi bilan ularni о‗zgartirishni bilmaslik yoki istamaslik holatlari kо‗p uchraydi.
Ayniqsa ota-ona birligida, pedagogik odob, chidamning yо‗qligi, farzandlariga bо‗laolmaslik
natijasida ular ota-onalari turmush-tarzining ma‘naviy tomoniga zid tarzda moddiy tomoniga
qiziqib ketish kabi holatlar yuzaga keladi.
Ota-onalar bilan ish shakllari va usullarini tanlashni odatda, guruh rahbari о‗z shaxsiy
tajribasi, talabalari oilalarida vujudga kelgan о‗ziga hos hususiyatlar, ota-onalarning bilim va
tajribasi, tarbiya ishida yuqorida kо‗rsatib о‗tilgan hatolar va qiyinchiliklar mavjudligi, fe‘l-
atvor, jamoasidagi muhit, ota-onalar bilan ish olib borishda tarkib topgan an‘analar va hokazolar
hisobga olib belgilanadi, Tajribalar kо‗rsatishicha, guruh rahbarining ota-onalar bilan
hamkorligining ommaviy, guruh tarzidagi va yakka tartibdagi ish shakllarini oqilona birga
qо‗shib olib borish, bunda uning mazmunida izchillikka rioya etish orqali erishiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
