O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi

Tabiatni estetik qabul qilish 
 Kichik yoshdagi maktab o’quvchilari uchun atrof olamni hayajon bilan qabul qilish xarakterlidir. Bolalar 
hamma  narsani  qarab  chiqishlari,  ho’l  bilan  ushlab  ko’rishlari,  kattalarning  tushuntirishlarini  bajonidil 
tinglashlariga  qaramay,  atrofdagi  hodisalarda  ko’p  narsalarni  payqab  ololmaydilar,  chunki  ular  o’zlarining 

---

 
 
 
1
1
1
7
7
7
 
 
 
hissiyot va qiziqishlarini qo’zg’atuvchi ta‘sirlarga e‘tibor beradilar, muhim bo’lsa ham hayajon uyg’otmaydigan 
narsalarga e‘tibor  bermaydilar. Bolalarning kattalar e‘tibor bermaydigan narsalar tafsilotini payqab olishlari shu 
bilan tushuntiriladi, chunki ular uchun bu jiddiy ahamiyatga ega. Shunga ko’ra bolalarni tabiatshunoslik ob‘ektlari 
bilan tanishtirib borishda ularning jozibaliligiga, go’zalligiga alohida e‘tibor bermoq zarur. 
Tabiatga ekskursiyalar, olingan materiallarni to’plash va ishlash, tirik burchakdagi mashg’ulotlar, sinfdan 
tashqari  o’qishlar  tabiatshunoslik  darslarida  boshlangan  o’quvchilarning  estetik  tarbiyasini  to’ldirishi  hamda 
chuqurlashtirishi kerak. 
Estetik  tarbiyada  ko’rgazmali  qurollarni  (suratlar,  sxemalar,  jadvallar,  mulyajlar,  maketlar,  gerbariylar, 
hayvonlar tuxumlarini) to’g’ri tanlash katta ahamiyatga ega. Ular chiroyli, jozibador, qiziqishni qo’zg’atuvchan 
bo’lishi  kerak.  Bunday  qurollardan  foydalanish  badiiy  didu  farosatni  rivojlantiradi,  materialni  yaxshiroq 
o’zlashtirish va esda saqlab qolishga yordam beradi. 
Estetik  tarbiyaning  samarali  vositalaridan  biri  tabiatshunoslik  darslarida  mashhur  rassomlar  chizgan 
suratlarning nusxalaridan foydalanish va o’qituvchining badiiy asarlaridan parchalarni sharhlab o’qishidir, chunki 
tabiatni shoirona qabul qilish, uni chuqurrok tushunish hamda go’zalligini his etishga yordam beradi.  
Bolalarning  estetik  hislarini  rivojlantirishga,  didu  farosatlarini  shakllantirishga  va  bilim  doiralarini 
kengaytirishga tabiatga ekskursiyalar o’tkazish katta ta‘sir ko’rsatadi. Tabiatni o’rganish uni estetik qabul qilish 
bilan  uyg’unlashishi  kerak,  chunki  kishi  tabiatni  qancha  chuqurroq  idrok  qilsa,  shuncha  u  insonga  shodlik 
bagishlaydi, uning oldida tabiat har tomonlama namoyon bo’ladi. 
Bolalarda  tabiatdagi  mehnatga  ijodiy  munosabatni  (maysazorlar,  xiyobonlar,  istirohat  bog’larini 
shakllantirish)  tarbiyalash  kerak.  Jonli  tabiat  burchagi,  o’quv-tajriba  uchastkasidagi  ishlar,  uy  vazifasi  va  yozgi 
topshiriqlarni rasmiylashtirish, sinfdan tashqari ishlar (sinfdan tashqari o’qish uchun kitoblar tanlash, ko’rgazma, 
ertaliklar tashkil qilish va h. q) shunga xizmat qilishi mumkin. Biroq barcha e‘tibor faqat tabiat ob‘ektlari bilan 
zavqlanishga qaratilsa, estetik tarbiya ta‘sirli bo’lmaydi. Estetik tarbiyaning vazifasi: 
-    tabiatda  go’zallikni  ko’rishgina  emas,  balki  uni  idrok  etishga,  ya‘ni  estetik  qabul  qilishni  idrok  etish 
bilan bog’lashga; 
-    tabiatda  go’zallikni  bunyodga  keltirish  va  uni  muhofaza  qilishga,  ya‘ni  estetika  bilan  mehnat 
madaniyatini bog’lashga; 
—  tabiatda  hamda  jamiyatda  xulq-atvor  hamda  muomala  madaniyati  qoidalariga  rioya  qilishga,  ya‘ni 
estetika bilan etikani bog’lashga o’rgatishdir. 
Tabiatshunoslikni  o’qitish  jarayonida  estetik  tarbiya  har  tomonlama,  rejali  ravishda,  o’quvchilarning 
tabiat bilan muloqotda  bo’lishlarining barcha  shakllarini hisobga olgan holda olib borilmog’i lozim.