O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

1. Ma‘bud Upuat (yo‘l ochuvchi), Osirisning birinchi jangchisining kirib kelishi. 
2. Osirisning qayiqda suzib kelishi va unga dushmanlarning hujum qilishi. 
3. Makkor akasi Set tomonidan Osirisning o‘ldirilishi. 
4. Ma‘bud Tot tomonidan jasadning qayiqda olib ketilishi. 
5. Osirisning o‘ldirilgan joyi – Neditda ko‘milishi. 
6. Tirilgan Osirisning Abidosdagi o‘z ibodatxonasiga qaytishi va   umumxalq tantanasi.  
Ko‘rinishlarning  hammasida  bosh  rolni  Osirisning  o‘g‘li  –  ma‘bud  Gor  o‘ynagan.  Gor  rolini  esa  a‘yon 
Ixernofretning o‘zi ijro etgan. 
Heradot  yunonlarning  Dionisiy  misteriyalarini  Misr  xalq  diniy  bayramlari  bilan  solishtirib,  ular  orasida 
shunchalik ko‘p umumiylik topadiki, natijada yunonlar misrliklarning bayramlari va urf-odatlarini qabul qilganlar, 
degan  xulosaga  keladi.  Dramatik  matnlarni  o‘rganish  misrshunoslarni  qadimgi  Misr  teatri  o‘zining  diniy-ilohiy 
                                                 
155
 O‘sha manba. S. 102. 
156
 Култура Древного Египта. М., Наука, 1976. С. 359. 

---

mohiyatiga  qaramay,  faqat  tor  doiradagi  diniy  mavzular  bilan  cheklanib  qolgan  emas.  Chunonchi,  «Tobutlar 
matnlari»da,  undan  keyin  «Mayyitlar  kitobi»ning  78-bobida  Gor  va  boshqa  mifologik  personajlar  ishtirok  etgan 
komediyadan  parchalar  saqlanib  qolgan.  Unda  ma‘bud  Gorning  elchisi  qator  holatlarda  kulgili  ahvolga  tushib 
qoladi.  «Mayyitlar  kitobi»ning 39-bobida  ham Misr iblisi  –  ilon Appop ishtirok etgan  kulgili  sstenariydan parcha 
berilgan. SHunday qilib, qadimgi Misr  misteriyalarida faqat fojeaviylik emas, balki kulgililik ham o‘z o‘rniga ega 
bo‘lgan. 
Dunyoviy  teatrning  qadimgi  Misrda  mavjud  ekani  g‘oyatda  e‘tiborga  sazovor.  Undagi  rollarni  kohinlar  emas, 
mutaxassis-aktyorlar  bajargan.  Edfulik  Enxeb  degan  kimsaning  tarjimai  holi  yozilgan  bitikdan  uning  sayyor  aktyor  va 
musiqachi bo‘lganligini anglash mumkin. Hozirgacha bu bizga etib kelgan shu xildagi yagona matndir. U qadimgi Misrda 
professional teatrlarning, ya‘ni dunyoviy teatrlarning mavjudligini isbotlashi bilan qimmatli. Demak, teatr san‘ati qadimgi 
yunon va qadimgi hind teatridan ancha avval ham Sharqda mavjud bo‘lgan ekan. 
Qadimgi  Misrda  musiqa  va  musiqachilar  hurmat-e‘tiborga  sazovor  bo‘lishgan.  Qadimgi  misrliklarning 
musiqaga  katta  qiziqishi  bilan  qaraganliklarini  bizgacha  etib  kelgan  yodgorliklar  to‘la  isbotlab  beradi.  Qadimgi 
cholg‘u asboblaridan tashqari, bizgacha cholg‘u chalayotgan musiqachilarning nomlari ham saqlanib qolgan. Mirza-
xattotga nasihatlardan birida uning nay va sibizg‘a chalishi, chiltorga jo‘r bo‘lishni bilishi, next deb atalgan musiqiy 
asbob  yordamida  qo‘shiq  ayta  olishi  kerak,  deyiladi.  Qo‘shiqchilar  va  musiqachilar  ham  erkaklardan,  ham 
ayollardan  bo‘lgan.  Demak,  musiqa  qadimgi  Misr  maktablari  dasturidan  o‘rin  olgan,  ularda  estetik  tarbiya 
masalalariga alohida e‘tibor berilgan. Etnografik ma‘lumotlar, shuncha uzoq tarixiy davr o‘tishiga qaramay, YUqori 
Misr fallohlari, qadimgi Misrdagi musiqiy unsurlarni saqlab qolganliklarini ko‘rsatadi. Mushuk va sichqon haqidagi 
xalq qo‘shig‘i buning dalilidir. 
Shunday  qilib,  qadimgi  Misrda  vujudga  kelgan  estetik  g‘oyalar,  ijodiy  tamoyillar,  janrlar  keyingi  davrlar 
nafosat ilmi rivojiga harakatlantiruvchi ma‘naviy kuch sifatida ta‘sir ko‘rsatganiga shubha yo‘q. 
Sharqda vujudga kelgan boshqa qadimgi davlatlarda yashagan xalqlar ilgari surgan estetik g‘oyalar ham katta 
ahamiyatga  ega.  Chunonchi,  muqaddas  «Bibliy»  kitobining  avvalgi  qismi  bo‘lmish  «Ahd  ul-qadim»ni  qadimgi 
yaxudiylar dini bilan bog‘liq so‘z san‘atining ulkan yodgorligi deb atash mumkin. Unda va  keyinchalik qo‘shilgan 
boshqa qismlarda qadimgi adabiyotning diniy asotirlar, tarixiy afsonalar, qahramonlik eposi shakllarida aks etganini 
ko‘rsa bo‘ladi. Ularda go‘zallik haqidagi tasavvur o‘zini diniy-mifologik shaklda namoyon qiladi. Bibliyadan o‘rin 
olgan asarlarning ko‘pchiligida Shumer-Bobil va Misrda ilgari surilgan g‘oyalar ta‘sirini ilg‘ash qiyin emas.