O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

9-rasm. 
Preslash 
- bunda tayyorlama avval tsilindir konteynerga kiritilib, uning 
matritsa deb ataluvchi asbobi ko‘zidan transop yordamida siqib chiqariladi. Bu 
usulda turli o‘lchamli givichlar, yogonlar, simlar, quvurlar va turli profilli boshqa 
maxsulotlar tayyorlanadi. 
Tayyorlamani metall yoki qotishmalarni ma’lum tempraturagacha qizdirib uni matritsa 
teshigidan siqib chiqarish jarayoniga presslash deyiladi. Presslash jarayonida teshik orqali siqib 
chiqarilgan metallarning ko‘ndalang kesmi shu tekis shakliga – doira, to‘trburchak, oltiburchak 
yoki biror shaklga kiradi.
 
Bu usulda rangli metal qotishmalaridan po‘latlardan diametri 3-250 mm 
gacha bo‘lgan chiviqlar diametri 20-400 mm gacha devor qalinligi 1,5-12 mm gacha 
bo‘lgan quvurlar va boshqa xar- xil profilli maxsulotlar tayyorlanadi. Bu usul bilan 
ishlab chiqarilgan buyumlar oo‘lchamlarining yuqori aniqligi bilan xam farq qiladi. 
Presslashdan 
oldin 
tegishli 
tayyorlamalar 
bosim 
bilan 
ishlash 
tempraturasigacha qizdiriladi. Sanoatda presslashning ikki xil usuli mavjud. 
Bulardan biri to‘g‘ri presslash, ikkinchisi esa teskari presslash usullaridir. (28- rasm, 
a, b). 

---

210 
Shuni qayd qilish kerakki teskari presslashda sarflanadigan kuch to‘g‘ri 
presslashdagiga qaraganda 20-30% kam bo‘ladi, chunki kontenirda metal 
ishqalanmaydi. Teskari presslashda chiqindi xam kamayadi. 
Presslash jarayonida tegishli pressning siqish darajasi quydagicha ifodalanadi. 
100



F
f
F
n
Bunda: F-quymaning kesim yuzi, f – presslangan kesim yuzi. 
8-rasm.
 
Presslash jarayonida matritsaning teshigidan chiqish tezligi quydagicha: dyuralyumini uchun 4-
6 m/s, alyumin uchun 8 m/s, mis va uning qotishmalari uchun 12-15 m/s bo‘ladi. Presslash 
jarayonida ishlatiladigan matritsalar, asosan 3X2V8, 38XMYUA markali ligirlangan po‘latlar 
va qattiq qotishmalardan tayyorlanadi. Presslash jarayoni asosan turli gorizontal va vertikal 
presslarda olib boriladi. Presslash kuchi 1500-30000Mn ga teng bo‘ladi.
 
Presslash yo‘li bilan maxsulotlar olishda amalda ko‘proq gidravlik presslardan foydalaniladi, 
chunki bularning konstruksiyasi oddiy bo‘lib, tezligi onson rostlanadi. Gidravlik gorizantal 
presslarning presslasht kuchi 600-60000 t, vertikallariniki 300-1000t dir. 11- rasmda presslab 
olinadigan profillarga misollar keltirilgan.
 
a) 
b) 

---

211 
9-rasm. Presslash yo‘li bilan olinadigan buyumlar profili: