O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

N = (N
1
*8 + N
2
*4) / 12 yoki N = (2N
1
 + N
2
) / 3 
(15.2.) 
Bunda: 
N - sinf pog‗onalari bo‗yicha o‗quvchilarning o‗rtacha yillik 
soni; 

---

393 
N
1 
–
rejalashtirilayotgan yilning 1-yanvar holatiga sinf 
pog‗onalari bo‗yicha o‗quvchilar soni 
N
2 
–
rejalashtirilayotgan yilning 1-sentyabr holatiga sinf 
pog‗onalari bo‗yicha kutilayotgan o‗quvchilar soni 
8, 4, 12 – oylar soni. 
Byudjet xarajatlarini rejalashtirishda byudjet yili ta‘lim 
muassasalaridagi o‗quv yili bilan mos kelmaganligi bois, 
o‗quvchilar kontingentini aniqlovchi asosiy ko‗rsatkichlarning 
o‗rtacha yilligi hisoblanadi. O‗quvchilarning o‗rtacha yillik 
sonini hisoblashda rejalashtirilayotgan yilning 1-yanvar va 1-
sentabr holatiga bo‗lgan o‗quvchilar soni aniqlanadi: 
maktablarda 1-yanvardan to yangi o‗quv yili boshlanguniga 
qadar o‗quvchilarning o‗tgan yildan o‗tuvchi soni (8 oy 
davomida), 1-sentabrdan boshlab esa – o‗tgan o‗quv yilida 
o‗qishni bitirgan va yangi o‗quv yilida qabul qilinganlarni 
hisobga olgan holda aniqlangan o‗quvchilar soni amal qiladi (4 
oy davomida). 
Masalan,
agar yil boshiga maktabdagi o‗quvchilar soni 
500 nafar, 1-sentabrda esa 650 nafar bo‗lishi 
kutilayotgan bo‗lsa, u holda o‗quvchilarning o‗rtacha 
yillik soni quyidagicha aniqlanadi: 
( ) ( )
 
Umumta‘lim muassasasi byudjetining umumiy hajmini 
aniqlash formulasidagi bazaviy xarajatlar normativlari va 
tuzatuvchi koeffitsiyentlar har moliyaviy yil uchun ishlab 
chiqiladi va ―Bazaviy xarajatlar me‘yorlari hamda ularga 
tuzatuvchi koeffitsiyentlarni qo‗llash asosida umumta‘lim 
maktablari byudjetini hisoblash bo‗yicha Nizom‖ning tegishli 
ilovalarida keltiriladi (bu me‘yorlar va koeffitsiyentlar viloyatlar 
bo‗yicha, har bir viloyatda - ta‘lim pog‗onalari bo‗yicha, uyda 
ta‘lim oluvchilar bo‗yicha va maktab qoshidagi internatlar 

---

394 
bo‗yicha bir-biridan farq qilishi mumkin, bu tegishli 
hududlardagi tovar va xizmatlar narxidagi farqlarga bog‗liq). 
Umumta‘lim 
maktablarida 
bir 
o‗quvchiga 
bazaviy 
xarajatlar me‘yorlari tarkibiga quyidagi xarajat turlari 
kiritilgan:

O‗zbekiston 
Respublikasining 
amaldagi 
me‘yoriy 
hujjatlariga muvofiq, pedagogik xodimlar, boshqaruv va o‗quv-
yordamchi xodimlar mehnatiga haq to‗lash bilan bog‗liq 
xarajatlar, xodimlarni moddiy rag‗batlantirish Direktor 
jamg‗armasi, yagona ijtimoiy to‗lov; 

asosiy faoliyatidan ajralgan holda malaka oshirish 
kurslariga yuborilgan pedagog xodimlarning o‗rniga ishlovchi 
pedagoglarga haq to‗lash bilan bog‗liq xarajatlar; 

umumta‘lim muassasalarini saqlash bilan bog‗liq boshqa 
xarajatlar (kommunal xizmatlarni to‗lash, joriy ta‘mirlash, 
materiallar solib olish va b.). 
Ayrim turdagi xarajatlar bazaviy xarajatlar me‘yorlari 
tarkibiga kiritilmasdan muassasa byudjetida alohida ko‗zda 
tutilishi mumkin. Masalan, turli yillarda bazaviy xarajatlar 
me‘yorlari tarkibiga quyidagi xarajatlar kiritilmagan: 

ko‗mir sotib olish va tashib keltirish; 

―Ziyo-net‖ 
ta‘lim 
tarmog‗iga 
ulanish 
va 
undan 
foydalanganlik uchun oylik abonentnik to‗lovi; 

O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002-
yil 25-yanvardagi 33-sonli ―Aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj 
qatlamlarini aniq yo‗naltirilgan tarzda qo‗llab-quvvatlashning 
2002-2003-yillarga mo‗ljallangan Dasturini amalga oshirish 
chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi qaroriga muvofiq markaziy davriy 
nashrlarga obuna bo‗lish xarajatlari; 

o‗quv-laboratoriya sinflari uchun materiallar sotib olish; 

barcha 
turdagi 
kommunal 
xizmatlar 
iste‘moli 
hisoblagichlarini sotib olish va o‗rnatish; 

---

395 

kuzgi-qishki mavsumda uzluksiz ishlashni ta‘minlash 
bilan bog‗liq ta‘mirlash ishlari, shu jumladan, isitish 
qozonlarini almashtirish va o‗rnatish. 
Yuqorida sanab o‗tilgan xarajatlar muassasalarga manzilli 
ro‗yxatlar asosida har bir ta‘lim muassasasining ehtiyojiga 
ko‗ra, xalq ta‘limi hududiy organlari va moliya organlari 
tomonidan tasdiqlanadigan ro‗yxat asosida ajratiladi. 
Bundan tashqari, qonun tomonidan alohida iqlim 
sharoitlari uchun ish haqiga hududiy koeffitsiyentlar 
o‗rnatilgan hududlarda joylashgan umumta‘lim maktablari 
smetalarida bazaviy xarajatlar me‘yorlari bo‗yicha aniqlangan 
mablag‗larga qo‗shimcha ravishda bu to‗lovlarni o‗rnatilgan 
tartibda to‗lash uchun mablag‗lar ko‗zda tutiladi. 
Bir o‗quvchiga moliyalashtirish me‘yorini hisoblashda 
viloyatlar bo‗yicha, har bir viloyatda – maktablarning 
masshtabi (ulardagi o‗quvchilar soniga ko‗ra katta-kichikligi) va 
maktabni isitish tizimiga ko‗ra bir-biridan farq qiladigan 
quyidagi tuzatuvchi koeffitsiyentlar ishlatiladi: 

maktab masshtabi koeffitsiyenti; 

markaziy yoki gazli isitish tizimiga ega maktablar uchun 
koeffitsiyent. 
Kuni uzaytirilgan guruhlar(KUG)ni saqlash xarajatlari 
bunday guruhlar (bunda KUGdagi o‗quvchilar soni 25 tadan 
kam bo‗lmasligi kerak) mavjud bo‗lgandagina hisob-kitob 
qilinadi. KUGdagi bir o‗quvchiga bazaviy xarajat me‘yoriga 
KUGga qatnaydigan kam ta‘minlangan oilalardan chiqqan 
o‗quvchilarni ovqatlantirish xarajatlari kiritilgan bo‗lib, 
ularning soni KUGga qatnovchi o‗quvchilar sonining 15 
foizidan oshmasligi kerak. 
Nogiron bolalarga uyda dars beruvchi o‗qituvchilarga ish 
haqi to‗lash (yagona ijtimoiy to‗lovni ham hisobga olgan holda) 
va yo‗l haqi qiymatiga oylik kompensatsiya to‗lash xarajatlari 
ushbu maktabda bu toifadagi o‗quvchilar bo‗lgan taqdirda 
ularning o‗rtacha yillik sonini uyda o‗qitish bazaviy xarajat 
me‘yoriga ko‗paytirish yo‗li bilan hisoblanadi. 

---

396 
Maktab qoshidagi internatda yashaydigan bir o‗quvchiga 
bazaviy xarajat me‘yori maktabdan ancha uzoqda yashagani 
uchun umumta‘lim maktabi qoshida yashovchi bolalarning 
yashashi uchun mo‗ljallangan internat mavjud bo‗lganda 
qo‗llaniladi. Bunda maktab qoshidagi internatda yashovchi bir 
o‗quvchiga bazaviy xarajat me‘yori maktab-internatdagi 
bolalarni saqlash uchun qonun bilan o‗rnatilgan to‗lov 
miqdorini va maktab-internatda yashovchi 
o‗quvchilar 
kontingentining 15 foizdan ko‗p bo‗lmagan qismini ushbu 
to‗lovdan ozod qilishni hisobga olgan holda ishlab chiqilgan. 
Xarajatlar smetasini, shtatlar jadvalini tuzish va pedagogik 
xodimlarni tarifikatsiyalash umumta‘lim maktabining rahbari 
va bosh buxgalteri (buxgalteri) bilan birga qat‘iy o‗rnatilgan 
tartibda va hajmlari bazaviy xarajat me‘yorlari asosida 
aniqlangan mablag‗lar doirasida amalga oshiriladi. 
Ish haqi xarajatlarini rejalashtirish. Ta‘lim tizimida jon 
boshiga moliyalashtirish amaliyoti umumta‘lim muassasalari 
faoliyatining so‗nggi natijalariga qaratilgan bo‗lib, mamlakat 
miqyosida milliy darajada amalga oshirilayotgan boshqa 
tashabbuslar (masalan, ta‘lim tizimi xodimlari ish haqlarini 
oshirish, 
ularni 
rag‗batlantirish 
mexanizmlarini 
takomillashtirish) bilan uyg‗unlikda ta‘lim xizmatlarining sifati 
va samaradorligini oshirishga turtki bo‗lmoqda. 
Bugungi kunda maktab faoliyatida muhim bo‗lgan 
masalalardan biri – pedagog va pedagog bo‗lmagan boshqa 
xodimlarga haq to‗lash masalasi qator me‘yoriy-huquqiy 
hujjatlar bilan tartibga solinadi. Bular: 

O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005-yil 25-
noyabrdagi ―Xalq ta‘limi xodimlari mehnatiga haq to‗lash 
tizimini takomillashtirish va uni moddiy rag‗batlantirishni 
kuchaytirish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi PQ-227-sonli qarori; 

O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ―Xalq 
talimi xodimlari mehnatiga haq to‗lashning takomillashtirilgan 
tizimini tasdiqlash to‗g‗risida‖gi 2005-yil 21-dekabr 275-sonli 
qarori; 

---

397 

Xalq ta‘limi vazirligi va Mehnat va aholini ijtimoiy himoya 
qilish vazirligining 2005-yil 26-dekabrdagi №315/№4984-sonli 
qo‗shma buyrug‗i bilan tasdiqlangan ―Umumta‘lim maktablari 
o‗qituvchilari va rahbar xodimlari yuklamasini aniqlash va 
taqsimlash bo‗yicha yo‗riqnoma‖; 

O‗zbekiston Respublikasi Xalq ta‘limi vazirligi hamda 
Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligining 2006-
yil 5-yanvardagi 03, 01/23-sonli qo‗shma buyrug‗i bilan 
tasdiqlangan 
―Umumta‘lim 
muassasalari 
o‗qituvchilarini 
tarifikatsiyalash va ish haqini hisoblash tartibi bo‗yicha 
metodik ko‗rsatmalar‖; 

O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2005-
yil 25-dekabr 275-sonli qarori bilan tasdiqlangan ―Umumta‘lim 
muassasalarining o‗rnak ko‗rsatgan xodimlarini rag‗batlan-
tirishning Direktor jamg‗armasi to‗g‗risida nizom‖. 
Byudjet amaliyotida xalq ta‘limi muassasalari, shu 
jumladan, umumta‘lim maktablari xodimlari mehnatiga haq 
to‗lash xodimlarni tarifikatsiya qilish asosida amalga oshirilib, 
uning 
natijasiga 
ko‗ra 
tarifikatsiya 
ro‗yxati 
tuziladi. 
Tarifikatsiya ro‗yxati quyidagi ko‗rsatkichlarni aks ettiradi: 

o‗qituvchilarning nasl-nomasi; 

malaka toifasi; 

ma‘lumoti va u haqidagi hujjat ma‘lumotlari; 

dars beradigan fanlari; 

qaysi sinflarda dars berishi (boshlang‗ich, yuqori); 

oylik lavozim okladi (bazaviy tarif stavkasi); 

o‗quv va pedagogik soatlar soni; 

asosiy ish haqiga qo‗shimcha va ustamalar. 
O‗qituvchilar tarifikatsiya ro‗yxati Xalq ta‘limi vazirligi 
hamda Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligining 
2006-yil 5-yanvar 03, 01/23-sonli qo‗shma buyrug‗i bilan 
qabul qilingan ―Umumta‘lim muassasalari o‗qituvchilarini 
tarifikatsiyalash va ish haqini hisoblash tartibi bo‗yicha 
metodik ko‗rsatmalar‖ asosida tuziladi.

---

398 
O‗qituvchining umumiy yuklamasi O‗zbekiston Respub-
likasi Vazirlar mahkamasining 2005-yil 21-dekabr 275-sonli 
qarori bilan tasdiqlangan ―Xalq ta‘limi xodimlariga haq to‗lash 
to‗g‗risidagi Nizom‖ asosida aniqlanadi. Umumiy yuklama o‗quv 
va pedagogik yuklamalardan iborat bo‗lib, bir yilga 1548 soatni 
tashkil etadi
197
. 
O‗quv yuklama me‘yori boshlang‗ich sinflarda 18 soatni, 
yuqori sinflarda 20 soatni tashkil qiladi. Shuning uchun 
pedagogik stavkalar soni boshlang‗ich va yuqori sinflar bo‗yicha 
alohida hisoblanadi.
Pedagogik yuklama o‗rnatilgan o‗quv yuklamasiga 
praporsional ravishda boshlang‗ich sinflarda 1,0 va yuqori 
sinflarda 0,8 koeffitsiyentlarni qo‗llash orqali aniqlanadi. 
(Namunaviy reja bo‗yicha o‗qituvchining umumiy oylik 
yuklamasi 154,8 soatni tashkil etadi. Haftalar soni bir oyda 4,3 
hafta hisobida belgilangan. Boshlang‗ich sinf o‗qituvchisining 
1,0 stavkasi uchun haftalik umumiy yuklamasi 36 soatni 
tashkil etadi, shundan o‗quv yuklamasi – 18 soat, pedagogik 
yuklama – 18 soat, yuqori sinf o‗qituvchisining 1,0 stavkasi 
uchun haftalik umumiy yuklamasi 36 soatni, shundan 20 soat 
o‗quv yuklamasi va pedagogik yuklama - 16 (20
) soatni 
tashkil etadi
198
.) 
Tarifikatsiya 
ro‗yxatida, 
ta‘kidlanganidek, 
har 
bir 
o‗qituvchining bir oylik lavozim okladi aks ettiriladi. 
Umumta‘lim maktablari pedagogik xodimlarining oylik lavozim 
okladlari har bir xodimning lavozimi va malaka toifasi uchun 
o‗rnatilgan bazaviy tarif stavkasi hamda qonun bilan 
belgilangan qo‗shimchalar va ustamalar asosida shakllanadi. 
Bazaviy tarif stavka quyidagilarni o‗z ichiga oladi: 

yagona tarif setkasi asosida aniqlangan tarif stavkasini; 

197
O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2005-y. 21-dekabr 275-sonli 

qarori bilan tasdiqlangan ―Xalq ta‘limi xodimlariga haq to‗lash to‗g‗risida‖gi Nizomga 
muvofiq. 
198
―Umumta‘lim muassasalari o‗qituvchilarini tarifikatsiyalash va ish haqini hisoblash 
tartibi bo‗yicha metodik ko‗rsatmalar‖ O‗zbekiston Respublikasi Xalq ta‘limi vazirligi 
hamda Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligining 2006-y. 5-yanvardagi 
03, 01/23-sonli qo‗shma buyrug‗iga ilova. 

---

399 

qonun bilan belgilangan tarif stavkasiga o‗rnatilgan doimiy 
ustama va qo‗shimchalarni;

pedagog va rahbar xodimlarning alohida toifalari ish 
haqiga kompensatsion to‗lovlarni. 
Pedagog xodimlar bazaviy tarif stavkalari: 

xodimning lavozimiga; 

xodimning malaka toifasiga; 

ta‘lim 
muassasasining 
tipiga 
bog‗liq 
ravishda 
tabaqalashtirilgan bo‗ladi. 
Xalq ta‘limi vazirligi, Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza 
qilish vazirligi, Adliya vazirligi hamda Vazirlar Mahkamasi 
huzuridagi Davlat test markazi tomonidan birgalikda 
tasdiqlangan ―Pedagogik va rahbar xodimlarni attestatsiyadan 
o‗tkazish va malaka toifalarini berish tartibi to‗g‗risidagi 
Nizom‖ga muvofiq xalq ta‘limi xodimlariga quyidagi malaka 
toifalari berilishi mumkin: 

o‗rta maxsus, kasbiy (pedagogik yoki bajarilayotgan 
lavozim vazifalariga muvofiq bo‗lgan) ma‘lumotga ega bo‗lgan