O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti k. Z. Xomitov

 
Buxgalteriya hisobi standartlari bilan aloqadorlik 
10-son MBMS talablariga muvofiq bajarilgan ko‗chmas mulk 
qiymatini baholash natijalaridan baholash obyekti qaysi shaxslar 
balansida turgan bo‗lsa, shu shaxslar buxgalteriya hisobi va hisobot 
ma‘lumotlariga tuzatish kiritish uchun foydalanishlari mumkin, basharti 
buxgalteriya hisobi va hisobotga doir normativ-huquqiy hujjatlarda 

---

166 
aktivlarni boshlang‗ich (tarixiy) qiymatiga muvofiq baholash umumiy 
qoidalaridan chekinish nazarda tutilgan bo‗lsa.
Moliyaviy hisobot tuzish maqsadida baholashni bajarishda 
ko‗chmas mulk unga egalik qilish maqsadlariga qarab quyidagi 
toifalarga ajratiladi: 

korxona (biznes) faoliyatida foydalaniladigan ko‗chmas mulk; 

hozirgi yoki bo‗lg‗usi ijara daromadini olish uchun yoki kapital 
qiymatini saqlab turish yoki ko‗paytirish uchun foydalaniladigan 
investitsion ko‗chmas mulk; 

ishlab chiqarish (biznes) ehtiyojlari uchun ortiqcha bo‗lgan 
ko‗chmas mulk; 

o‗zlashtirish va rivojlanish maqsadlari uchun mo‗ljallangan 
ko‗chmas mulk; 

tovar zaxiralari sifatida foydalaniladigan ko‗chmas mulk. 
Korxona (biznes) faoliyatida foydalaniladigan ko‗chmas mulkni 
baholashda quyidagilar baholash bazasi sifatida qabul qilinadi: 

mavjud foydalanishdagi bozor qiymati – ixtisoslashtirilmagan 
ko‗chmas mulk, shu jumladan tijoratga oid imkoniyatlariga muvofiq 
baholanayotgan ko‗chmas mulk uchun; 

o‗rniga belgilash qoldiq qiymati – ixtisoslashtirilgan ko‗chmas 
mulk uchun. 
Investitsion ko‗chmas mulkni va ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun 
ortiqcha bo‗lgan ko‗chmas mulkni baholashda baholash bazasi sifatida 
bozor qiymati qo‗llaniladi. 
O‗zlashtirish va rivojlanish maqsadlari uchun mo‗ljallangan 
ko‗chmas mulkni baholashda baholash bazasi sifatida: 

ixtisoslashtirilmagan ko‗chmas mulk uchun – bozor qiymati; 

ixtisoslashtirilgan ko‗chmas mulk uchun – o‗rniga belgilash 
qoldiq qiymati qo‗llaniladi. 
Tovar zaxiralari sifatida foydalaniladigan va joriy aktivlar 
hisoblanadigan ko‗chmas mulkni baholashda mazkur aktivlarning 
buxgalteriya hisobi xususiyatlarini e‘tiborga olish lozim.