O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mаxsus tа`lim vаzirligi tоshkеnt to’qimаchilik vа еngil sаnоаt instituti

Boshqarish bo’g’ini
- bu boshqarishning ayrim yoki qator funktsiyalarini
bajaruvchi mustaqil strukturasi bo’limlaridir. Bu bo’limlar o’rtasidagi bog’lanish
va aloqalar gorizontal harakterga ega: Vazirlik, birlashma, korxona, tsex, uchastka.
Boshqarish bosqichlari bir boshqarish bo’g’inining ikkinchisiga, odatda,
quyi bo’g’inning yuqori bo’g’inga izchillik bilan bo’ysinishini ko’rsatadi. Bu
vertikal bo’yicha bo’linishdir.
Barcha bo’g’in va bosqichlarning tarkibi va ularning o’zaro bo’ysunish
tartibi, har bir boshqaruv organi va bo’g’inning huquq va burchlari, shuningdek,
ular o’rtasidagi munosabatlar tartibi, axborot kabi boshqarishning tashkiliy
unsurlari boshqarish tizimini tashkil qiladi.
Boshqarish tizimi turli miqyoslarga ega bo’lishi mumkin. Chunonchi:
·
butun xalq xo’jaligini (tarmoklarni va mamlakat tumanlarini) boshqarish;
·
har bir tarmoq va tuman tasarrufidagi korxonalarni boshqarish;
·
korxonalar ichidagi bo’limlarni (tsexlar, uchastkalar va xokazolarni)
boshqarish.
O’z navbatida, butun xalq xo’jaligini boshqarish ham uni "tarmoq",
"birlashma" va "korxona" darajalaridagi ierarxik bosqichlar miqyosida amalga
oshiriladi.
Boshqarish strukturasi boshqarish apparatining operativ ishlashini
ta'minlashi lozim. Bu faoliyat joriy vazifalarni o’z vaqtida va mohirlik bilan tez hal
etishda namoyon bo’ladi. Bunga ishlab chiqarishning miqyosi, murakkabligi,
boshqarish ob'ektlarining joylashuvi ham ta'sir ko’rsatadi. Shunday qilib,

---

39
boshqarish strukturasi qanchalik mukammal bo’lsa, ishlab chiqarish jarayoniga
ta'sir o’tkazish shunchalik samarali amalga oshiriladi.
2. Boshqarish strukturalarining tashkiliy turlari
Boshqarishning quyidagi asosiy tashkiliy strukturalari mavjud:
·
Chiziqli struktura;
·
Chiziqli-shtabli struktura;
·
Funktsional struktura;
·
Chiziqli-funktsional struktura;
·
Dasturli-maqsadli struktura;
Har bir strukturada rasmiy va norasmiy aloqalar mavjud. Rasmiy aloqalar,
avvalo vertikal aloqalardir. Ular rahbarlik va bo’sunish turlariga ko’ra bir-biridan
farq qiladi.
Agar rahbarlik to’laqonli bo’lib, quyi organ quyi faoliyatga doir barcha
masalalarga daxldor bo’lsa, bunday aloqa