O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mаxsus tа`lim vаzirligi tоshkеnt to’qimаchilik vа еngil sаnоаt instituti

3. Mumtoz menejment namoyondasi A. Fayol olg'a surgan tamoyillar
"Ilmiy menejment" namoyandalari o'z ilmiy ishlarini asosan korxona,
tashkilot, boshqaruvini takomillashtirishga bag'ishlashgan. Ular boshqaruvning
quyi darajasidagi masalalar bilan, ya'ni faqat ishlab chiqarish darajasidagi
boshqaruv bilan shug'ullanishgan. Ma'muriy maktabning vujudga kelishi
munosabati bilan mutaxassislar endi umumtashkilot darajasidagi boshqaruv
muammolari bilan shug'ullana boshladilar.
Teylor va Gilbertlar oddiy ishchidan muvaffaqiyatga erishib, shuhrat
qozonib martabaga minganlar. Aynan shu tajriba ularning boshqaruv to'g'risidagi
tushunchalariga keskin ta'sir etgan. Ulardan farqli o'laroq, mumtoz ma'muriy
maktabining asoschilari:
Yirik biznens sohasida mashhur, boshqaruvning yuqori bo'g'inida esa yuksak
tajribali amaliyotchi rahbarlar bo'lishgan.
Ularni tashvishlantirgan bosh masala - bu umumtashkilot miqyosida
samaradorlikka erishish bo'lgan. Shunday maqsad qo'yilgan bo'lsa-da, ular
boshqaruvning sotsial jihatlariga unchalik e'tibor berishmagan, ustiga-ustak
ularning ishlari shaxsiy tuzatuvlar doirasidan chiqmagan. Shu sababli ularning
yondoshuvlari ilmiy metodologik asosga ega bo'lmagan.
"Mumtoz"chilar tashkilotga keng qamrovli kelajak nuqtai nazaridan
yondoshib, undagi umumiy xususiyatlar va qonuniyatlarini yaratish orqali
muvaffaqiyatga erishish edi. Ular boshqarishning quyidagi ikki jihatiga e'tiborni
qaratishgan:
·
tashkilotning oqilona boshqaruv tizimini ishlab chiqish. Ular tashkilotni
bo'linmalar yoki ishchi guruhlarga bo'lishni, moliya, ishlab chiqarish va marketing
boshqarishni takomillashtirishning muhim tomonlari deb hisoblashgan;

---

17
·
tashkilotning oqilona tarkibi va ishlovchilarning oqilona boshqarilishiga
erishish. Shu maqsadda boshqarishda yakkaboshlik bo'lishini va ishchi faqat bitta
boshliqdan topshiriq olishi va unga bo'ysunishi lozim degan g'oyani ilgari
surishgan.
A. Fayol boshqaruv fanining rivojlanishiga salmoqli hissa qo'shgan frantsuz
olimlardandir. U Frantsiyadagi ko'mir qazib oluvchi yirik kompaniyani
boshqargan. A. Fayol o'zining boy amaliy tajribasini "Umumiy va sanoat
boshqaruvi" (1916 nomli kitobida umumlashtirgan. Uning ilgari surgan quyidagi
boshqaruv g'oyalari hozirgi kunda ham o'z ahamiyatini yo'qotmagan (4-jadval).