O’zbеkiston Rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi Tеrmiz davlat univеrsitеti Texnika fakulteti

Gaz taqsimlash vali yuritmasi
. Taqsimlash vali harakatni tishli uzatmalar (MAN, Isuzu, 
(4.5,a-rasm), zanjirlar (VAZ va h.k) (4.5,b- rasm), tishli tasmalar (Tiko,Damas, Nеksiya, Lasetti, 
Cobalt va h.z) (4.5,v- rasm) orqali tirsakli valdan oladi. Yuk avtomobillari va avtobuslarning 
dvigatellarida yuklanishlar katta bo’lganligi sababli asosan tishli uzatmalar ishlatiladi. 
Afzalligi: zanjirli va tasmalilarga nisbatan ishonchli. Kamchilligi: inertsiya kuchlatii kattaligi 
uchun dvigatel tirsakli valining aylanishlar sonini ko’p oshirib bo’lmaydim,yani dvigatel 
quvvatini. Zamonaviy engil avtomobillar dvigatellarida tishli tasmali uzatmalar qo’llanilmoqda, 
ular ishlayotganda shovqin past, sodda qurilma,moylanmaydi, dvigatel konstruksiyasini 
soddalashtiradi va massasini kamaytiradi. Zanjirli uzatmalarning afzalligi, ularning ishlash 
muddati ancha yuqori. Ularning kamchilligi: agar zanjir chiqib ketsa, yoki tishli tasma uzilsa 
dvigatel ishdan chiqadi,chunki porshenlar o’z vaqtida yopilmagan klapanlarga uriladi. 
Barcha avtomobillarda taqsimlash valining aylanishlar chastotasi tirsakli valning aylanishlar 
chastotasjdan ikki marta kichik,chunki bir ishchi siklda kirituvchi va chiqaruvchi klapanlar bir 
marta ochilishi va yopilishi kerak.Chizmalardan ham ko’rinib turibdiki, gaz taqsimlash valining 
tishli g’ldiragi (shkivi) tirsakli valning tishli g’ildiragidan (shkividan) ikki marta katta. 
4.5-rasm. Gaz taqsimlash vali yuritmalari. 
a)-taqsimlovchi shesternyalar bloki; 1-etaklovchi;2-,3-oraliq;4-taqsimlash valining;5-yonilg’i 
nasosining; 6-rul boshqarmasi gidrokuchaytirgichi yuritmasining;7-kompressor yuritmasining 
shesternyalari.b)-zanjirli uzatmali ; 1-taqsimlash vali yuritmasi tishli g’ldiragi; 2-zanjir; 3-
zanjirni tinchlantirgich; 4-moy nasosi tishli g’ildirgi; 5-tirsakli val tishli g’ildiragi; 6-zanjir 
taranglagichni boshmog’i; 7-zanjir taranglagich.v)-tasmali uzatmali; 1-taqsimlash valining tishli 
g’ildiragi; 2-tishli tasma; 3-tirsakli valning tishli shkivi; 4-suv nasosining tishli shkivi; 5-
tarahnglovchi rolik.

---

37