O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Ekskursiya  xizmati  marshrutini  tayyorlash  ko‘p  bosqichli  jarayon  bo‘lib, 
yuqori  malaka  talab  etadi  va  yangi  ekskursiya  mavzusini  tayyorlash 
texnologiyasining  asosiy  elementi  hisoblanadi.  Avtobusli  marshrutni  tayyorlashda 
«Yo‘l harakati qoidalari», «Avtomobil transporti nizomi», «Yo‘lovchilarni tashish 
qoidalari» va boshqa me’yoriy hujjatlarga amal qilinishi lozim. 
Ekskursiya  mavzusidagi  roliga  ko‘ra  ob’ektlar  asosiy  hamda  qo‘shimcha 
bo‘lishi  mumkin.  Asosiy  ob’ektlar  chuqur  tahlil  qilinadi,  ularda  asosiy  savollar 
yoritiladi. 
Qo‘shimcha  ob’ektlar  esa  ekskursantlar  bir  ob’ektdan  ikkinchisiga 
harakatlanayotganida  ko‘rsatiladi  va  u  ko‘p  e’tibor  talab  qilmaydi.  Ekskursiya 
xizmati  marshruti  ob’ektlarni  ko‘rsatishning  eng  to‘g‘ri  ketma-ketligi  tamoyilida 
tuziladi va quyidagi talablar inobatga olinadi: 

 
ob’ektlarni  ko‘rsatishni  ma’lum  bir  mantiqiy  ketma-ketlikda  olib  borish, 
marshrutning bir uchastkasidan (ko‘cha, maydon, ko‘prik) takroriy harakatlanishiga 
yo‘l qo‘ymaslik; 

 
ob’ektlarni ko‘rsatish qulayligi (ko‘rish uchun maxsus maydonlar); 

 
ob’ektlarni ko‘rsatish va hikoya qilish oralig‘ida uzoq tannaffus bo‘lmasligi 
uchun ob’ektlar oralig‘idagi vaqt 10-15 daqiqadan oshmasligi; 

 qulay  sharoitli  to‘xtash  joylarining  mavjudligi,  shu  jumladan  sanitar 
ehtiyojlar va avtomobillarning parkovkasi uchun. 
Ekskursantlar guruhi harakatlanishi uchun ekskursiya marshrutining bir necha 
variantlari  bo‘lgani  ma’qul.  Yo‘llardagi  tirbandlik,  ta’mirlash  ishlari  va  shu  kabi 
kutilmagan holatlar sababli marshrutni o‘zgartirishga to‘g‘ri kelishi mumkin.  
Avtobusli  marshrutda  uning  pasporti  va  chizmasini  kelishish,  tasdiqlash, 
kilometrajni va avtotransportdan foydalanish vaqtini hisoblash bilan yakun topadi. 
Yangi  ekskursiya  mavzusini  tayyorlashda  marshrutni  ko‘zdan  kechirish  muhim 
bosqichlardan  biri  hisoblanadi.  Marshrutni  ko‘zdan  kechirishda  quyidagi 
masalalarga e’tibor beriladi: 
1. Marshrut o‘tadigan trassalar, ko‘chalar, maydonlar loyihasi bilan tanishish; 

---

98 
 
2. Ob’ektni  joylashgan  o‘rnini,  shuningdek,  ekskursiya  avtobusi  yoki  guruhi 
to‘xtashi joylarini aniqlash. 
3. Ob’ektlarda  yoki  to‘xtash  joylarida  avtobusda  kelish  yo‘llarini  ko‘rib 
chiqish; 
4. Ob’ektlarni  ko‘rsatishga,  hikoya  qilishga,  avtobus  harakatiga  (piyodalar 
harakatiga)  sarflanadigan  vaqtni  hisob-kitob  qilish  va  shu  bilan  ekskursiyaga 
ketadigan to‘liq vaqtni aniqlash; 
5. Ko‘rsatiladigan ob’ektlar maqsadliligiga ishonch hosil qilish; 
6. Ob’ektlarni  ko‘rsatish  nuqtasi  va  guruhni  qulay  joylashtirish  variantini 
tanlash; 
7. Ob’ekt bilan tanishish metodikasini tanlash; 
8. Ekskursantlar xavfsizligini ta’minlash maqsadida xavfli joylarni aniqlash va 
chora-tadbirlar ishlab chiqish.