O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Kognitiv 
texnologiya
 

---

43 
Moliyaviy 
xizmatlar sohasida tavakkalchiliklarni 
boshqa-
rish jarayonini optimallashtirish, investitsiyalar uchun shaxsiy tav-
siyalar  va  potentsial  ob’ektlarni  tayyorlash,  fond  birjasining mo-
liyaviy  ma’lumotlari va  mijozlar  to‘g‘risidagi  ma’lumotlar-
ni baholash maqsadida kognitiv tizimlardan foydalaniladi. 
Platformalarda  va  ularning  kognitiv  qobiliyatlar  yordamida 
yaratilgan bashorat modellari eng foydali va faol rivojlanayotgan 
biznes  yo‘nalishlarini  aniqlashda  yordam  beradi  va  mijozlar 
investitsiyalar  daromadlarini    oshirishisha  xizmat  qiladi. Bosh-
qa vazifalar  qatoriga  moliyaviy xavflarni modellashtirish va  pul 
yuvish va shubhali operatsiyalarni aniqlash kiradi. 
Katta  hajmdagi  ma’lumotlarni  qayta  ishlash  va  shaxsga 
yo‘naltirilgan 
servis 
ahamiyatli 
bo‘lgan 
bank 
sektorida, 
shuningdek, boshqa tarmoqlarda kognitiv tizimlar banklar  va mi-
jozlar o‘rtasidagi munosabatlarni tubdan o‘zgartiradi. 
Mashinada  o‘rganish va  foydalanuvchi  hatti-harakatlarini 
tahlil  qilish  ba’zi muhim  qonuniyatlarni  va  tendensiyalarni aniq-
lashga,  mijozlarning  kutilayotgan  hatti-harakatlarini  oldindan 
aniqlashga,  mijozlar  uchun  moslashtirilgan  shahsiy  takliflarni 
yaratishga va xizmat ko‘rsatish sifatini yaxshilashga imkon beradi.  
Bundan  tashqari, kognitiv  tizimlar  firibgarlikni    aniqlash, 
tahlil  qilish va  tahdidlarni avtomatlashtirish, shuningdek, tavsiya-
larni ishlab chiqish uchun foydalaniladi . 
Boshqaruvning kognitiv texnologiyalarining asosiy maqsadi - 
operatsion  xarajatlarni  kamaytirishga,  daromadni  oshirishga, 
raqobatbardoshlikni oshirishga,  deyarli  har  qanday  biznesning 
samaradorligini oshirishga yoki oddiygina so‘rov bo‘yicha masla-
hat  olishga yordam  beradigan qarorlarni  qabul  qilishni  qo‘llab-
quvvatlashdir . 
Yaqin  kelajakda  kognitiv  texnologiyalar rivojlanishi bilan, 
shaxsiy kompyuterlar hayotini  o‘z  vaqtida  o‘zgartirganligi  kabi  
ma’lumot  bilan  ishlash  tamoyillari  ham  o‘zgaradi. Tizim  to‘g‘-
risida    to‘plangan  bilimlar  asosida – yordamchilar  aniq  biznes-
masalani  bajarish  maqsadga  muvofiqligi    yuzasidan,  uni  bartaraf 
etish    ketma-ketligi  ishlab  chiqish,  amalga  oshirilishini  nazorat 

---

44 
qilish, ishlarni bajarishda ustuvorlarini aniqlash yuzasidan oqilona 
maslahat bera oladi.  
Zamonaviy  sharoitlarda  biznes  muvaffaqiyati  axborot  tex-
nologiyalarning  apparat  imkoniyatlari  –  infratuzilmalar  va  aloqa 
kanallar tezligi bilan bir qatorda bozorda eng qiziqarli va istiqbolli 
takliflarni  ishlab  chiqishda  va  ma’lumotlarni  tahlil  qilishda  
ishlatiladigan kognitiv texlogiyalar ta’minlaydi. Zamonaviy biznes 
jarayonlari murakkablashishda davom etmoqda va kompaniyaning 
ishlash jarayonida muhim qarorlarni qabul qilish uchun  vaqt o‘tib 
bormoqda.   O‘z  joylarini  topishga  muvaffaq  bo‘lgan kompaniya-
lar asta-sekin  kengayib  bormoqda, ammo  kengayish  jarayon-
ida ularning aksariyati bugungi  kunda  duch  keladigan  ma’lumot-
lar miqdorini  hal qilish  uchun  yakka  shahs  yoki  guruh yetarli 
 emasligini tushunishadi. 
Tahlil,  sun’iy  aql,  bulutlar, korporativ  harakatchanlik, blo-
kcheyn va  boshqa so‘nggi  texnologiyalar  nafaqat  yirik korpora-
tsiyalarga,  balki  kichik  kompaniyalargaham ko‘mak  ermoqda. 
Ushbu jarayonlar biznesni raqamlashtirishni belgilaydi. 
 
  O‘z-o‘zini tekshirish savollari 
 
1. Kognitiv fan nimani o‘rganadi ? 
2. Kognitiv texnologiya nima? 
3. Kognitiv mexanizmlar aytib o‘ting. 
4. Kognitivtexnologiyava kognitiv o‘rtasidagifarqnima? 
5. Kognitiv 
texnologiyalarning 
engistiqbolli rivojlantirish 
yo‘nalishlari aytib o‘ting. 
6. Dunyoni  o‘zgartiradigan  kognitiv  texnologiyalar  aytib 
o‘ting. 
7. Kognitiv modellashtirish tushunchasini bering. 
8. Kognitiv modellashtirishning maqsadi nima? 
9. Kognitiv tahlil texnologiyaning ketma-ketligini keltiring. 
10.  Kognitiv texnologiyalarning vositasi nima? 
11.  Zamonaviy  kognitiv    tizimlar  nimalardan  foydalanadi? 
Kognitiv biznes tahlillari haqida tushuncha bering. 

---

45 
12.  Kognitiv  texnologiyalarni  rivojlantirishning  asosiy  yo‘-
nalishlari qanday ?