O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Ijtimoiy axloqiy marketing 
So‘nggi  yillarda  mashhur  bo‘lib  kelgan  ushbu  hodisa  bir 
nechta muhim tamoyillarga asoslanadi: 

 korxona  jamiyatning  insoniy  manfaatlariga  asoslangan 
iste’molchilarning oqilona ehtiyojlarini qondirishi kerak; 

 kompaniya  iste’molchiga  yoki  keng  jamoatchilikka  zarar 
etkazadigan tovarlarni ishlab chiqarmasligi va sotmasligi kerak; 

 kompaniya  doimiy  ravishda  mijozlarning  ehtiyojlarini 
qondirish  uchun  imkoniyatlarni  izlashi  va  yangi  mahsulotlarni 
yaratishi kerak; 

 iste’molchilar  atrof-muhitga  zarar  yetkazadigan  texno-
logiyalar yordamida yaratilgan mahsulotlarni sotib olmaydilar; 

 kompaniya  joylashgan  mintaqaning  ijtimoiy  sohasini 
muvaffaqiyatli  rivojlantirishga  yordam  beradigan  bunday  dastur-
larni amalga oshirishi kerak. 

---

241 
Ijtimoiy  marketing  tamoyillari  va  texnikasidan  butun 
jamiyatning  ham,  alohida maqsadli guruhlarning hayotini  yaxshi-
lash uchun ham foydalanish mumkin. 
So‘nggi  yillarda  ijtimoiy  marketingning  asosiy  qo‘llanilishi 
to‘rt  sohada:  sog‘liqni  saqlash,  shikastlanishning  oldini  olish, 
atrof-muhitni muhofaza qilish va ijtimoiy safarbarlik yoki boshqa-
cha  qilib  aytganda, fuqarolarni ijtimoiy  muammolarni hal etishga 
jalb qilish. 
Sog‘liqni saqlash – ijtimoiy marketingni qo‘llash orqali ta’sir 
qilishi mumkin bo‘lgan muammolar va jihatlar: 

 chekish; 

 spirtli ichimliklar muammosi; 

 ortiqcha vazn; 

 OITS tarqalishi; 

 meva va sabzavotlarni etarli darajada iste’mol qilinmasligi; 

 yuqori xolesterin; 

 rak kasalligi; 

 tug‘ma nuqsonlar; 

 emlash; 

 qand diabet; 

 qon bosimi; 

 ovqatlanishning buzilishi. 
Shikastlanishning oldini olish - ijtimoiy marketingni qo‘llash 
orqali ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan muammolar va jihatlar: 

 mast holda haydash; 

 xavfsizlik kamarlaridan foydalanish; 

 bosh-miya jarohatlari; 

 mashinadagi bolalar uchun xavfsizlik moslamalari (bolalar 
o‘rindiqlari, orqa eshiklardagi "bolalar" qulflari); 

 
o‘z joniga qasd qilish darajasi; 

 uydagi zo‘ravonlik; 

 qurol saqlash; 

 maktabdagi zo‘ravonlik; 

 yong‘inlar; 

---

242 

 qariyalarda zarar; 

 zaharlanish. 
Atrof-muhitni  muhofaza  qilish  –  ijtimoiy  marketingni 
qo‘llash  orqali  ta’sir  qilishi  mumkin  bo‘lgan  muammolar  va 
jihatlar: 

 ifloslanishni kamaytirish; 

 yovvoyi hayotning ayrim turlarini muhofaza qilish; 

 daraxtlarni kesish; 

 zaharli o‘g‘itlar va pestitsidlar; 

 suv resurslarini saqlash; 

 avtomobillar va boshqa manbalardan havoning ifloslanishi; 

 chiqindilarni qayta ishlash; 

 behosdan yong‘inlar; 

 energiya tejash; 

 ahlat; 

 daryo havzalarini himoya qilish. 
Ijtimoiy  safarbarlik  –  ijtimoiy  marketingni  qo‘llash  orqali 
ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan muammolar va jihatlar: 

 a’zo va qon topshirish; 

 saylov huquqi; 

 savodxonlik; 

 jinoyatchilikning kamayishi; 

 hayvonlarni saqlash va saqlash. 
Korporativ  ijtimoiy  javobgarlik  strategiyasining  bir  qismi 
sifatida  joriy  qilingan  ijtimoiy  yangiliklar  marketingning  muhim 
vositasiga  aylanib,  yangi  mahsulot  va  yo‘nalishlarni  ishlab  chiqi-
shga,  brend  va  iste’molchi  o‘rtasida  hissiy  aloqani  yaratishga  va 
shu bilan sodiqlikni oshirishga yordam beradi. 
 
  O‘z-o‘zini tekshirish savollari 
 
1. Ijtimoiy marketing nima? 
2. Ijtimoiy marketing usullari nimalardan iborat? 
3. Ijtimoiy marketing va klassik  o‘rtasidagi asosiy farqlar ni-
mada? 

---

243 
4. Ijtimoiy marketingning maqsadlari nimada? 
5. Ijtimoiy  marketingning  turlari  va  vazifalari  nimalardan   
iborat? 
6. Ijtimoiy marketing strategiyasi nima? 
7. Ijtimoiy marketingni qanday tashkil qilish kerak? 
8. Ijtimoiy axloqiy marketing nima? 
9. Ijtimoiy marketingni qo‘llash sohalari qanday?