O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti fizikaviy kimyo kafedrasi

 
Ushlanish vaqtini qayd etish. 
O‗simlik moddalarini xromato-mass-
spektrometriya usulida tekshirishda kam hollarda ish bir, ikki yoki bir necha
analizlar bilan chegaralanadi. Qoidaga ko‗ra bir xil tipdagi ko‗plab namunalar
uchun bir xil sharoitda xromato-mass-spektrogrammalarni qayd etish bo‗yicha
ko‗plab qator tajribalar o‗tkaziladi. Chunki ichki standartlardan foydalanish va
bu bilan bog‗liq holda ushlanish indekslarini hisoblash ishlari ko‗plab vaqt
sarflashni talab qiladi. Qator analizlarni o‗tkazishda hisoblash jarayonlarini
kamaytirish hisobiga vaqtni tejash mumkin.
Gazoxromatografik asboblarni boshqarishning zamonaviy eletron
tizimlari va tajribaning gazoxromatografik nazorat tizimlari moddalar
ushlanish vaqtlarini yaxshi takrorlangan holda aniqlash imkonini beradi. Lekin
amaliyotda bu etarli emas, chunk xromatografik kolonkaning parametrlari uni
ko‗p vaqt davomida ishlatilishi natijasida o‗zgaradi. Bu esa qoidaga ko‗ra turli

---

60 
sabablar natijasida komponentlarning ushlanish vaqtini kamayishiga olib
keladi. Komponentlar ushlanish vaqtlarining kam o‗zgarishi mos ravishda
analiz qilinayotgan aralashma barcha komponentlari ushlanish vaqtlari sinxron
oshiradi yoki kamaytiradi.
 
Bunday holda aralashmadagi aniq bo‗lgan biror komponentning
ushlanish vaqti aniqlanadi va olingan standart kattalik qiymatidan chetlanish
bo‗yicha qolgan barcha komponentlarning ushlanish vaqtlari hisoblanadi. Buni
qo‗lda bajarish mumkin. Lekin ko‗plab zamonaviy xromatografik
komplekslarda bu jarayonni bajarish avtomatlashtirilgan. Komponentning qayd
etilgan ushlanish vaqti bo‗yicha boshqa komponentlarning ushlanish vaqti
hisoblanadi yoki boshqacha aytganda xromatogramma vaqti shkala bo‗yicha
darajalanadi.