O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. Matkarimov, F. Ahmadjonov

Termoreaktiv plastmassalar
issiqlik va bosim ta’sirida shakl
olib, jarayon o‘zgarmas, qaytarilmas bo‘ladi. Ya’ni termoreak-
tiv massalardan olingan buyumlar yumshamaydi va qayta ishla-
nmaydi.
Termoreaktiv plastmassalar fenolformaldegid, karbamid
smolasi, metallar asosida olinadi.
Plastmassa tarkibiga polimerlardan tashqari quyidagi kom-
ponentlar ham kirishi mumkin:
1) organik va mineral to‘ldirgichlar — kukun holida yoki
tolasimon materiallar;
2) plastifikatorlar — massaga yuqori plastiklik beradi va
ishlanishni osonlashtiradi;
3) stabilizatorlar — uzoq vaqtgacha polimerning fizik-
kimyoviy xossalarini saqlovchi materiallar;
18-rasm.
Plastmassalarning fizik-kimyoviy xossalari.
Kichik solishtirma og‘ir-
likka ega
Detalga keyinchalik ish-
lov berish kerakmas,
kam mehnat talab etiladi
Detal olishda chiqindi
chiqmaydi
Plastmassalarning fizik-kimyoviy
xossalari
Kimyoviy mustahkam
(100 kg/sm
2
gacha) va
yeyilishga chidamli
Plastmassa kamyob material emas,
zaxirasi ko‘p xomashyolardan tay-
yorlanadi

---

61
4) rang beruvchilar — kerak bo‘lgan rangni beradi.
Yuqoridagi komponentlarning hammasini plastmassalar
tarkibiga qo‘shish shart emas. Ular texnik maqsadga qarab
qo‘shiladi.
Plastmassaning asosiy xossalari: solishtirma og‘irligi 2—2,3
g/sm
3
, ba’zan 1g/sm
3
; mexanik mustahkamligi 1000 kg/sm
3
gacha; issiqlikka chidamliligi 70—300 °C.
Plastmassalarni ishlash usullari: prokatlash, shtamplash,
presslash, bosim ostida quyish, payvandlash, kesib ishlov
berish va boshqalar.
Kompozitsion termoreaktiv plastmassalar, 
bular polimer
materiallar bo‘lib, ularning tarkibiga fenolaldegid, fenol-
formaldegid, karbamid, kremniyorganik asosdagi materiallar,
har xil to‘ldiruvchilar kiradi.
Kompozitsion materiallardan texnik maqsadlar uchun,
ya’ni elektroizolatsion, issiqlikka chidamli, namga, kimyoviy
muhitga chidamli, friksion, antifriksion, rentgen nuriga chi-
damli buyumlar tayyorlanadi. Ular kukun, tabletka, granula
shakllarida bo‘lishi mumkin.