O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

Taroqlilar (Ctenophora) tipi 
Taroqlilar -yakka yashovchidengiz hayvonlari. Ko‘pchilik turlari suv qa‘rida, boshqalari 
suv tubida o‘rmalab hayot kechiradi. Tanasi bo‘shliqichlilarga o‘xshash ektoderma va 
endodermadan iborat. Bu qavatlar o‘rtasida mezogleya bo‘ladi. Ko‘pchilik taroqlilarning 
yopishuvchi hujayralari bo‘ladi; Shaklan o‘zgargan kipriklar yordamida harakatlanadi. 90 ga 
yaqin turlari bitta sinfni tashqil etadi. 
Taroqlilar (Ctenophora) sinfi. 
Tanasi odatda xaltaga o‘xshash, bir uchida og‘iz teshigi 
(oral qutb), ikkinchi uchida chiqaruv teshigi (aboral qutb) joylashgan. Tana asosiy o‘qi shu ikki 
qutb orqali o‘tadi. Asosiy o‘q orqali ikki simmetriya yuzani o‘tkazish mumkin. Shu sababdan 
ularni ikki nurli simmetriyali hayvonlar deyish mumkin. Ammo ko‘pchilik organlar (taroq 
plastinkalar, radial naylar, jinsiy bezlar) asosiy tana o‘qi boylab 8 tadan joylashgan bo‘lib, ularda 
ikki va sakkiz nurli simmetriya belgilari mujassamlashgan. Taroqlilarda ilk bor embrion 
varaqlar, muskul to‘qimasi va harakat organlari - taroqsimon plastinkalar paydo bo‘lgan. 
Muvozanat vazifasini maxsus aboral organ bajaradi (43-rasm). 
Taroqlilar tanasi ikki yonida ikkita uzun shoxlangan paypaslagichlar joylashgan. 
Paypaslagichlar cho‘zilishi yoki maxsus xalta ichiga joylashib olib, qisqarishi mumkin. 
Paypaslagichlarda joylashgan juda ko‘p yopishqoq hujayralar o‘ljasini ushlab turishga xizmat 
qiladi. Ayrim taroqlilarda paypaslagichlar bo‘lmaydi. Taroqlilar tanasi sirti boylab oral va aboral 
qutbi oralig‘ida 8 qator taroqsimon plastinkalar joylashgan. Har bir plastinka asoslari orqali 
o‘zaro yopishgan qator kipriklardan iborat. Tarochalarni bir meyorda silkinishi tufayli hayvon 
harakat qiladi. Mezogley tiniq moddadan iborat. Undagi taroq plastinkalari va paypaslagichlari 
ostida muskul hujayralari to‘p bo‘lib joylashgan
9
. 
Hazm qilish sistemasi.
Og‘iz teshigi ektodermal yassi halqumga ochiladi. Halqum 
endodermal oshqozon bilan tutashgan. Xaltaga o‘xshab oshqozon halqumga perpendikulyar 
yo‘nalishda yassilashgan. Paypaslagichlari ana shu yuzada joylashgan. Oshqozondan beshta nay 
boshlanadi. Ulardan, ikkita uchi berk naylar halqum ikki yoni boylab og‘iz teshigi tomonga 
yo‘naladi. Bitta ingichka nay aboral tomonga ko‘tariladi. Bu nay ikki marta shoxlanib, to‘rtta 
kalta va ingichka naylarni hosil qiladi. Ulardan ikkitasining uchi berk, ikkitasi esa ayirish teshigi 
orqali tashqariga ochiladi. Yana ikkita oshqozon naylari tana o‘qiga perpendikulyar yo‘nalishda 
9