|
1-ilova
“Blits” metodi
2-ilova
Talaba javobi
|
To‘g‘ri javob
|
Ishni bajarish tartibi
|
|
|
Protsеssorning vazifasi nima?
|
|
|
Opеrativ xotiraning vazifasi nima?
|
|
|
Doimiy xotira qurilmasining vazifasi nima?
|
|
|
Disk yurituvchi qurilmaning vazifasi nima?
|
|
|
CD-ROM disk yuritish qurilmasining vazifasi nima?
|
|
|
Ona plata vazifasi nima?
|
|
|
CPU sovutish tizimining vazifasi nima?
|
|
|
SSD va HDD disklarning vazifasi nima?
|
|
|
CPU sovutish tizimining vazifasi nima?
|
“Aqliy hujum” metodi
3-ilova
№
|
Nazariy savollar
|
1
|
Ona plataning qanday turlari bor?
|
2
|
Operativ xotiraning qanday turlari bor?
|
3
|
Operativ xotira turlarini bir-biridan farqini izhonlang.
|
4
|
SSD disk deb nima aytiladi?
|
5
|
HDD disk deb nimaga aytiladi?
|
6
|
Video karta deb nimaga aytiladi?
|
7
|
Protsessorning qanday turlari bor?
|
8
|
Doimiy xotira qurilmasi (vinchеstеr) deb nimaga aytiladi?
|
2-LABORATORIYA ISHI.
MAVZU: BIOSNI ISHGA TUSHURISH, BIOS SOZLANMALARINI SOZLASH, ONA PLATAGA YANGI O‘RNATILGAN XARITANI ISHINI BIOS ORQALI BOSHQARISH.
Ishning maqsadi: BIOSni ishga tushurish, bios sozlanmalarini sozlash, ona plataga yangi o‘rnatilgan xaritani ishini bios orqali boshqarish haqida umumiy tushunchaga ega boʻlish.
Dars jihozi: sistema bloki, video adapter, tarmoq kartasi, ona plata, qattiq disk, floppy disk disklari, interfeys kabellari va boshqalar;
Kutilayotgan natija: Mavzu yuzasidan bilim, koʻnikma va malakaga ega boʻladi. BIOS tizimi ishga tushurish va BIOS sozlanmalarini sozlashni o‘rgatish.
Nazariy qism: BIOS (Basic Input/Output System) - asosiy kiritish-chiqarish tizimi bo‘lib, motherboard (materinskaya plata) da alohida chip sifatida ishlaydi. Bu chipning vazifasi kompyuter va operatsion tizimni bir-biriga bog’lashdan iborat. Har safar kompyuter yoqilganda dastlab bios ishlaydi, kompyuter uskunalari parametrlarini tekshiradi va operatsion tizim yuklanuvchi fayliga(dasturiga) o‘z ishini beradi (NTLDR, bootmgr).
BIOS to‘g‘ridan-to‘g‘ri apparat qismiga boglanuvchi dasturiy ta’minot. U kompyuterni yoqilganda unga ishonib topshirilgan kichik tizimlarini sinab ko‘rish uchun ishlatiladi, keyin nazorat – operatsion tizimning yuklovchisiga o‘tkaziladi.
BIOS tizim kartasida yozilgan ko‘plab dasturlarni bildiradi. Operatsion tizimni yuklashdan oldin, dasturiy ta’minot bir qator kerakli funktsiyalarni bajaradi.
Misol uchun, kompyuter yoqilganda, POST protsedurasi kompyuterning barcha qismlarida hech qanday muammo yo‘qligini tekshiradi. Agar xatolik bo‘lsa, xatolik to‘g‘risidagi xabar ekranga chiqariladi, boshqa foydalanuvchi ovozli xabarni eshitadi.
BIOS shuningdek, operatsion tizimni yuklab olishni boshqaradi va yuklab olish manbasini ko‘rsatadi (USB flesh-disk, qattiq disk yoki DVD / CD disk). Bu yerda saqlanishi mumkin bo‘lgan turli xil Sozlamalar mavjud.
Nima uchun BIOSga kirish kerak?
Agar tajriba yetarli bo‘lmasa, unda bu bo`limga kirish kerak emas. Odatda kompyuter BIOS orqali qurilmalarni faollashtirish navbatini o‘zgartirish va flesh-qurilma yoki diskdan yuklab olishni bajaradi. Ammo hozirda ishlab chiqarilgan anakartlar maxsus tugma yordamida yuklash qurilmasini tanlash menyusiga murojaat qilish imkonini beradi.
Kompyuterda BIOSni qanday ishga tushirish kerakligi haqidagi savolga klaviaturadan foydalanish bilan bog'liq bir necha an'anaviy usullar javob beradi. BIOS-ga qanday qilib kirish mumkinligi haqida harakat rejasi mavjud:
Kompyuterni qayta ishga tushiring yoki o‘chirib qo‘ying. Agar o‘chirish tanlangan bo‘lsa, uni qayta ishga tushirish kerak. Quvvat tugmasi bosilgach, F2 tugmasini bosishingiz kerak. Displeyda dasturiy ta'minot tizimi menyusi ko‘rsatiladi.
Ekranning pastki qismida dastlabki bosqichda yozuvni toping. U yo‘qolmasdan oldin (va bu juda tez sodir bo‘ladi) va kompyuter yuklashni davom ettiradi, siz "o‘chirish"tugmasini bosishingiz kerak. Va hech narsa sodir bo‘lmasa, "F1" yoki "F2"tugmasini bosing.
1-rasm. Kompyuter ishga tushirilish vaqtidagi ekran.
Ko‘pgina kompyuter yoki noutbuk modellari "Delete"tugmachasini bosib BIOSga kirishni ta'minlaydi. Ammo boshqa yo‘llar ham bor. Windows XP yoki 7 asosida ishlaydigan eski anakart modeli darhol ishga tushmaydi. Monitorda bir necha soniya ichida ishlab chiqaruvchining emblemasi ko‘rsatiladi va ekranning pastki qismida sozlamalarga kirish uchun qaysi tugmani bosish kerakligi yoziladi.
Yangi kompyuterlar va noutbuklarda ekran pardasi yo‘q. Windows XP 8 yoki 10 uchun BIOSga qanday o‘tishni bilishingiz kerak. Hech narsa ishlamasa, darhol "o‘chirish" tugmasini bosishga harakat qilishingiz kerak, keyin siz ba'zi klaviatura yorliqlarini sinab ko‘rishingiz mumkin.
Dastur ishlab chiqaruvchilari tomonidan taqdim etilgan sozlamalarga kirish uchun bir nechta qisqa klavishlar mavjud.
2-rasm.Dastur ishlab chiqaruvchilari tomonidan taqdim etilgan qisqa klavishlar
Kompyuter ishlab chiqaruvchilari tomonidan taqdim etilgan klavishlar kombinatsiyasi
Kompyuter nomi Klavishlar
3-rasm.Qisqa klavishlar kombinatsiyasi.
Dastlab, bu dastur ichiga qanday qilib kirishni ko‘rsatib o‘tamiz. BIOS bilan ishlash bo‘yicha tajribangiz bo‘lmasa, xavfsizlik qoidalariga rioya qilishni maslahat beraman, ya’ni kerakli fayllaringizni boshqa kompyuterga yoki boshqa vinchesterga olib qo‘ying, bu juda nozik ish bo‘lib, bilmasdan BIOS’ga doir biror boshqa sozlashni o‘zgartirib qo‘ysangiz, kompyuteringiz ishlamay(yonmay) qolishi mumkin.
BIOS dasturiga, operatsion tizim ishlab turgan paytda kirib bo‘lmaydi, bu xavfsizlik sababli qilingan. Uning uchun kompyuterni qayta yuklash lozim. Kompyuter yonganda, ekranda bir muddat BIOS’ga qanday kirish haqida axborot chiqadi, odatda «Press DEL to enter SETUP» ko‘rinishida bo‘ladi. Agar bu xabarni o‘qiy olmasangiz, bu haqidagi ma’lumot Motherboard(Материнская плата) qo‘llanmasida ham bo‘ladi, shu yerdan bilib olishingiz mumkin.
Agar qo‘llanma bo‘lmasa va BIOS’ga qanday kirishni bilmasangiz, havotirlanmang, kompyuter yonganda Delete, F1 yoki F2 tugmalaridan birini tez-tez bosib natijasini kuting, agar operatsion tizim yuklanishi boshlanib ketsa, demak bilinki siz bosgan tugma BIOS dasturiga kirishni amalga oshirmaydi, qolgan ikki tugmani bosib harakat qilib ko‘ring. Kirish amalga oshganligini ekranga chiqadigan ko‘k fonli, bir necha menyulardan tashkil topgan oynadan bilish mumkin.
Notebook’larda, chiqarilgan firmaga qarab, BIOS’ga standartdan tashqari(delete, F1,F2)tugmalar orqali kiriladi, ya’ni firma o‘zi belgilaydi, qaysi tugma orqali BIOS’ga kirish mumkinligini.
BIOS dasturida har xil sozlashlar mavjud bo‘ladi va bu sozlashlarni bilmasdan o‘zgartirish, kompyuter bilan sodir bo‘ladigan har xil nohushliklarga olib keladi. Shuning uchun, BIOS bilan ishlaganda ehtiyot bo‘ling, agar bilmasdan buzib qo‘ysangiz, darhol BIOS dasturidagi sozlashlarni ishlab chiqarilgan paytdagi sozlashlarga(odatiy sozlashlarga) qaytaring(сброс настроек по умолчанию).
Sozlashlarni odatiy holga qaytarishning quyidagi usullari mavjud.
1 variant. Kompyuterni o‘chiring va tok manbaidan uzing, undan so‘ng, kompyuter ichini oching va u yerdan BIOS dasturi sozlashlarini odatiy holga qaytaruvchi tugmani bosing. Bu tugma faqat ma’lum bir platalrda mavjud. Natijada, BIOS sozlashlari zavodda chiqarilgan sozlashga qaytariladi.
2 variant.Agar sizning platangizda bunday tugma bo‘lmasa, navbatdagi usul yordamida BIOS sozlashlarini orqaga qaytaring.
BIOS bir necha kichik dasturlardan iborat bo‘ladi, sozlashlar amalga oshiriladigan dastur BIOS Setup deyiladi. Qachon siz maxsus tugmalar orqali BIOS’ga kirganingizda, siz faqat BIOS sozlashlariga kirgan bo‘lasiz. Bu sozlashlar maxsus mikrosxemada joylashgan bo‘ladi va CMOS deb yuritiladi. Sozlashlarni oldingi holatiga qaytarish uchun, CMOS «перемычка«sini olib, yonidagisiga bir necha sekundga ulaymiz va orqaga qaytaramiz. Shunda BIOS sozlashlari orqaga qaytadi, bu «перемычка» BIOS batareyasi yonida joylashgan bo‘ladi.
3 variant. Agar yuqoridagi usullar orqali sozlashlarni oldingi holatiga qaytaraolmasangiz, eng sodda usulini taklif qilaman. Bu BIOS batareyasini bir necha soniyaga(30-45 soniya) olib, qaytadan qo‘yishdan iborat. Bu unchalik qiyin emas, faqat batareykani topsangiz bas. Batareyka kottaroq va dumaqloq ko‘rinishga ega va 3V dan iborat. Agar bu batareyka ishdan chiqsa, kompyuterning ba’zi sozlashlari(vaqt, kun) buzilib ketadi va kompyuterni yoqganingizda «CMOS-cherksum error» yoki «Battery Low Lewel» degan xatoliklar chiqadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
