O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti turdali toshmirzayevich malikov

Tahlil 
yordamida predmet fikran uni tashkil qiluvchi qismlar, tomonlarga 
ajratilib, har qaysisi alohida о‘rganiladi. 
Sintez
tahlilga teskari usul bо‘lib, u tahlil davomida ajratilgan qismlar, 
tomonlarni fikran birlashtirib, predmetni bir butun holga keltirishdan iborat. Sintez 
bо‘lmasa predmet haqida yaxlit fikr hosil qilib bо‘lmaydi. Tahlil va sintez uzviy 
bog‘liqdir.

---

261 
Tushuncha hosil qilish uchun predmetning yuqoridagi usullar bilan aniqlangan 
umumiy 
va 
individual 
belgilarining 
muhimlari 
ajratilishi, 
nomuhimlari 
chetlashtirilishi lozim. Bu esa 
abstraksiyalash
yordamida amalga oshiriladi. 
Umumlashtirishda
predmetlar ayrim umumiy, muhim xususiyatlariga kо‘ra 
sinflarga birlashtiriladi va shu tariqa bitta tushunchada bir jinsli predmetlarning 
barchasini fikr qilish imkoniyati yaratiladi. 
Tushunchaning shakllanishi sо‘z bilan uzviy bog‘liq. Ular о‘rtasidagi 
aloqadorlik tafakkur va til о‘rtasidagi bog‘lanishning konkret tarzda namoyon 
bо‘lishidir. 
Tushunchalar sо‘z va sо‘z birikmalari yordamida ifodalanadi. Masalan, 
«talaba», «Falsafa fakulteti», «О‘zbekiston milliy universiteti» birikma sо‘zlardan 
iborat. Lekin bundan tushuncha va sо‘z aynan bir xildir, degan xulosa kelib 
chiqmasligi kerak. Bitta tushuncha har xil tillarda, ba’zan bir tilda ham turli xil 
sо‘zlar bilan ifodalanadi. Tilimizdagi omonim va sinonimlik hodisalari sо‘z va 
tushunchaning nisbiy mustaqil holda mavjudligidan dalolat beradi. Shuni ham aytish 
lozimki, sо‘zning kо‘p ma’noliligi ega bо‘lishi ba’zan tushunchalarni aralashtirib 
yuborishga olib keladi. Shuning uchun ham fan va texnikada kо‘proq terminlardan 
foydalaniladi. 
Termin
qat’iy bitta tushunchani ifoda qiluvchi sо‘z bо‘lib, muayyan 
ilmiy bilish sohasida bir xil ma’noda ishlatiladi.