O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Navoiy kon-metallurgiya kombinati Navoiy davlat konchilik instituti

Ishning bajarilish tartibi

Ishni bajarish uchun SRP-2 radiometrdan foydalanamiz. SPR-2 va unga ulangan o’lchagich datchikdan tashkil topgan.

1.Radiometrning batareyasi bo‘lmasa, nominaliga teng bo‘lgan tok manbaiga ulab, pult rejimini "Выкл" dan chiqarib "Быстро" ga qo‘yib 15 minut qizdiramiz

2.Pultning ishlash rejmini tanlaymiz. Uning uchun mikroampermetr strelkasi belgiga kelguncha "rejim" ni bosib sekin-asta buraymiz. Bunda telefonda davriy tovush eshitiladi.

3."Usilinie" dastagini mikroampermetr strelkani tebranishi so‘ngiga burab, su igra yarmisigacha qaytaramiz. Himoya qopqog‘ini berkitamiz.

4. Radioaktiv fonni aniqlaymiz. (3 marta o’lchab o’rtachasi) xech qanday radioaktiv preparat bo’lmaganda ham radiometr ma’lum darajadagi nurlanish intensivligini qayd etadi. Bu nurlanish kosmik va yer qa’ridagi yadroviy prosessorlarni "fon"- deb yuritiladi. (Mf)

5. Radioaktiv preparatni pultni maxsus joyiga o’rnatib, datchikni 50,40,30,20,10 sm oraliqda tutib, har safar nurlanish intensivligini (3 marta o’lchashni o’rtacha qiymati) aniqlanadi.

6.N_I=N_O-N_F ifoda bilan preparat radioaktivligi (nurlanish) intensivligi aniqlanadi.

7.Natija quyidagi jadvalga yoziladi.

8. Ni= f(R) funksiya grafigi tuziladi.

№	R(cm)	NfR/soat	No R/soat	Ni=-No-Nf, R/soat
1.
2.
3.
4.
5.

2 -rasm. Radiatsiya dozasi quvvatini o‘lchaydigan DP - 5V markali asbob.

1 – o‘lchash pulti; 2 – birlashtiruvchi kabel; 3 – ko‘rsatkichlarni yo‘qotish uchun ishlatiladigan knopka; 4- poddiapazonlarni o‘zgartiruvchi dasta;

5- mikroampermetr; 6 –asbob g‘ilofining qopqog‘i; 7 - ob’ektlarda ruxsat etilgan darajadagi zararlanishni ko‘rsatadigan jadval; 8 – ditektorlovchi blok; 9- asbobni tekshirib ko‘rish uchun ishlatiladigan nurlanish manbai; 10- detektorlovchi blokda o‘rnatilgan buraladigan ekran; 11 – mikroampermetrini yoritish uchun qo‘llaniladigan tumbler; 12- uzaytirgich dasta; 13- telefonlar; 14- asbob g‘ilofi.

DP-5V asbobida oltita o‘lchash poddiapazoni bor:

1-roddiapazon 5R/s-200 mR/s gacha (o‘chirib-yoqqich(pereklyuchatel) holati "200");

2- roddiapazon 500-5000 mR/s gacha (o‘chirib-yoqqich holati "x 1000");

3- roddiapazon 50-500 mR/s gacha (o‘chirib-yoqqich holati "x IOO" xe);

4- roddiapazon 5-50 mR/s gacha (o‘chirib-yoqqich holati "x IO");

5- roddiapazon 0,5-5 mR/s gacha (o‘chirib-yoqqich holati "x!");

6- roddiapazon 0,05-0,5 mR/s gacha (o‘chirib-yoqqich holati "xO,1").

Asbob -40°S dan +50°S gacha haroratda o‘lchash ishlarini o‘tkazishga imkon beradi. Asbob titrashga qarshi va ichiga chang kirmaydigan qilib yasalgan. Elektr manbai sifatida batareykalar yoki mashina akkamulyatoridan foydalansa bo‘ladi. Asbobning og‘irligi 2 kg, bir joydan ikkinchi joyga maxsus yashikka joylab olib yuriladi.

Nazorat savollari

1.Radioaktiv nur nima va uning turlari?

2.Radioaktiv nurlarning insonga ta’siri.

3.Radioaktiv nurlarning himoyalash zonalari.

4.Radioaktiv nurlarni ulchash asboblari.