O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti ijtimoiy fanlar kulteti

Huquqshunoslik darslarida modellashtirilgan ta’lim tizimi

1. 
   Har bir darsda o’tiladigan mavzuning mamuni, xarakteri va o’rganish obyektlarining hajmi hamda miqdoriga ko’ra, shuningdek, dars o’tilayotgan talabalarning bilim darajasi va o’qituvchining tayyorgarligiga qarab mashg’ulotlar har xil shaklda qurilishi, turli usullar bilan tashkil etilishi mumkinki, uni hozirgi davr talabidan kelib chiqib yangi texnalogik ta’lim degan tushuncha bilan ifodalash mumkin.
   

2. 
   Ta’limning texnalogik usullaridan biri darslarda modellashtirilgan ta’lim usulini qo’llab borishdir. Modellashtirish deganda har bir dars mashg’ulotini tashkil etishda o’tiladigan mavzuga tegishli majburiy bilim hajmini qamrab oluvchi materiallarni to’la aks ettira oladigan asosiy yo’nalish va tamoyillarni belgilab olish tushuniladi. Dars mashg’ulotlari uchun belgilangan modellashtirilgan ma’lumotlardan u yoki bu mavzuni o’tishda foydalanish, darsning samaradorligini oshiradi, uning maqsadini aniq belgilab olishga yordam beradi. O’qituvchining ishini ancha osonlashtiradi. Shularni hisobga olib o’qituvchi har bir huquq darslarini tashkil etishda modellashtirishga oid ma’lumotlarni to’plab borishi, ularni bir tizimga solib aniq maqsadlar bilan dars o’tishni o’zining odatiy ishiga aylantirishi lozim. Masalan:
   

3. 
   -O’zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I.Karimovning davlatni boshqarish va iqtisodiyotni rivojlantirishning besh tamoyillari ishlab chiqildiki, ular jumlasiga I.Karimovning milliy davlatchilik bo’yicha asosiy tamoyillari ham beshta, ularni yuqoridagi tamoyillarga aralashtirmaslik shart.
   

4. 
   Vatanparvarlik asoslangan huquqiy davlat;
   

5. 
   Sharqona demokratiyaga asoslangan siyosiy tizim;
   

6. 
   Qonun ustuvorligiga asoslangan huquqiy davlat;
   
7. 
   Erkinlikka asoslangan fuqarolik jamiyati;
   

8. 
   Buyuk kelajakka yuz tutgan ozod va obod Vatan.
   

9. 
   Huquqshunoslik darsida modellashtirish ta’lim usulidan foydalanib o’tiladiga boshqa bir mashg’ulotda o’qituvchi quyidagi huquqiy normalarni o’auvchilar e’tiboriga havola etishi mumkin:
   

10. 
    Ijtimoiy taraqot qonunlarini ifoda qiladi;
    

11. 
    Ularni turmushga dadillik bilan tadbiq etadi;
    

12. 
    Xalqning madaniy saviyasini belgilab beradi;
    

13. 
    Rivojlanish hususiyatlarini aks ettiradi;
    

14. 
    Turmush qoidalarini va urf-odatlarini o’zida aks ettiradi.
    

15. 
    Darslarda, O’zbekiston Respublikasi Asosiy qonunini o’rganish jarayonida o’qituvchi bu hujjatning quyidagi eng muhim demokratik tamoyillarini o’quvchilarga singdirishga harakat qiladi:
    

16. 
    Davlat xalq irodasini ifoda etib, uning manfaatlariga xizmat qiladi (2-modda);
    

17. 
    Xalq davlat hokimiyatining birdan-bir manbai (7-modda);
    

18. 
    O’zbekiston xalqini mjllatidan qat’I nazar O’zbekiston Respublikasining fuqarolari tashkil etadi (8-modda);
    

19. 
    Jamiyat va davlat hayotining eng muhim masalalari xalq muhokamasiga taqdim etiladi (9-modda);
    

20. 
    O’zbekiston xalqi nomidan faqat u saylagan Respublika Oliy Majlisi va Prezidenti ish olib borishi mumkin (10-modda);
    
21. 
    Respublika davlatning, xalqning oliy manfaatlari farovonligi va xavfsizligini ta’minlash maqsadida ittifoqlar tuzishi, hamdo’stliklarga va boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirishi va ulardan ajralib chiqishi mumkin (17-modda);
    

22. 
    Fuqarolar O’zbekiston xalqining tarixiy, ma’naviy va madaniy merosini avaylab asrashga majburdirlar (49-modda);
    

23. 
    Qoraqalpog’iston Respublikasi O’zbekiston Respublikasi tarkibida, xalqning umumiy rederendumi asosida ajralib chiqish huquqiga ega (74-modda);
    

24. 
    Prezident o’z lavozimiga kirishayotib o’z xalqiga sadoqat bilan xizmat qilishga qasamyod qiladi (92-modda);
    

25. 
    Prezident saylovlari umumxalq saylovi tarzida o’tkazilishi shart (90-96 moddalar).
    

Darslarda ko’rgazmali vositalardan foydalanishni quyidagi tushunchalar yechimida berish mumkin:

1. 
   Ko’rgazmali vositalar haqida tushuncha;
   
2. 
   Ko’rgazmali vositalarning turlari;
   
3. 
   Ko’rgazmali vositalardan foydalanish yo’llari.
   

O’quvchilarga jamoat tartibi qoidalrini singdirishda quyidagilarga e’tibor qaratiladi:

1. 
   Jamoat tartibi haqida tushuncha;
   
2. 
   Jamoat tartibi qonun qoidalari;
   
3. 
   Mashg’ulotlarda jamoat tartibi haqida tushunchalarni shakllantirish yo’llari.
   

Darslarda O’rta Osiyo mutafakkirlarning huquqiy ta’limotidan foydalanishda quyidagilarni nazarda tutish lozim:

1. 
   Mutafakkirlarning huquqiy merosi haqida tushuncha;
   
2. 
   Huquqiy ta’limotning ahamiyati va mazmuni;
   
3. 
   Mutafakkirlarning huquqiy meroslarini o’rganish usullari.
   

Saylovlarning demokratik tamoyillarini o’rganishda:

1. 
   Saylovlarning jamiyatda tutgan o’rnini;
   
2. 
   Saylovlarning asosiy prinsiplari;
   
3. 
   Dasturlarda saylovlarni o’rganish usullari ko’rsatish maqsadga muvofiq.
   

Darslarda qonuniylik tamoyillarini o’rganish jarayonida:

1. 
   Qonuniylik haqida tushuncha berish ;
   
2. 
   Qonuniylik tamoyillari, ularning turlari va mazmunini ko’rsatish;
   
3. 
   Qonuniylik va huquq buzarlikning oldini olishning maqsadini izohlab berishga erishish;
   

O’quvchilarda huquqiy davlat tushunchasini shakllantirishda:

1. 
   Huquqiy davlat haqida tushuncha berish;
   
2. 
   Huquqiy davlatning asosiy belgilarini ko’rsatish;
   
3. 
   Darslarda huquqiy davlatni barpo etishda yoshlarning o’rnini belgilashga erishish.
   

O’quvchilar bilimini baholash usullari quyidagilarga asoslanadi:

1. 
   O’quvchilar bilimini tekshirish yo’llarini aniqlash;
   
2. 
   Oquvchilar bilimini baholash mezonlarini aniqlash;
   
3. 
   O’quvchilarni faollashtirish yo’llarini ko’rsatish .
   

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   I.A.Karimov. “O’zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari”. -T.,”Ozbekiston “, 1995.
   
2. 
   1918-1920 yillardagi Turkiston ASSR Konstitutsiyalari.
   
3. 
   1920-1923 yillardagi Xorazm Xalq Respublikasi Konstitutsiyalari.
   
4. 
   1921-1923 yillardagi Buxoro Xalq Respublikasi Konstitutsiyalari.
   
5. 
   1927-1937-1978 yillardagi O’zbekiston SSR Konstitutsiyalari.
   
6. 
   www.ziyonet.uz