|
Tadqiqotda qo‘llanilgan metodikaning tavsifi. Dissirtatsiyada moliyaviy va iqtisodyot soxasida Qimmatli qog’ozlar narxini matematik hisoblash va matematik tizimdan hamda ehtimollar narzaryasining hisoblash metodlaridan foydalanildi.
Tadqiqotda natijalarining nazariy va amaliy ahamiyati. Qimmatli qog’ozlar bozorida Opsiyonlarning narxlari bugungi kunda qanchalik o’sib boryotganligini Maple, matematik tizimida hisoblash va natija olish eksperimentlari o'tkazildi.
Ish tuzilmasining tasnifi. Dissertatsiya ishi kirish, uchta bob, o’n bitta bo’lim,xulosa, adabiyotlar ro’yhati va ilovadan iborat.
Kirish qismida tadqiqotning vazifasi, maqsadi, ilmiy yangiliklar va adabiyotlar sharhi keltirilgan.
Asosiy qismning 1-bobida umumiy ma’lumotlar, masalaning qo‘yilishi hamda bir nechta usullar keltirilgan va usullar tasodifiy tanlamalardan iborat.
Asosiy qismning 2-bobida ilmiy tadqiqot ishi yangiliklarining nazariy qismi, ularning asoslanishi, algoritmlar hamda shu algoritmlardan hisoblash natijasida chiqqan ma’lumotlar berilgan.
Asosiy qismning 3-bobida Qimmatli qog’ozlar narxini aniqlashda matematik tizimlardan foydalanib yigirma karrali integralni oddiy usul va Monte Karlo usulida hisoblab topish va dasturini tuzish ishlari olib borilgan.
I Bob. Qimmatli qog’ozlar haqida umumiy tushunchalar
1.1.Qimmatli qog‘ozlar qiymati va xususiyatlari.
Bugungi kunda mamlakatimizning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining joriy va istiqboldagi chora-tadbirlarini belgilashda jahon moliyaviy inqirozi oqibatlarining ta’sirini har tomonlama hisobga olishimiz, iqtisodiy rivojlanish dasturlarini ushbu jarayonlar ta’siri nuqtai-nazaridan shakllantirishimiz va ularni izchil amalga oshirishimiz taqozo etiladi.
O’zbekiston Respublikasining “Qimmatli qog’ozlar bozori to’g’risida”gi Qonuni 2008 yil 22 iyulda qabul qilingan. Ushbu qonunning asosiy maqsadi – qimmatli qog’ozlar bozori sohasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi amaldagi qonunlarning nomlarini bir xillashtirishdan, ularni xalqaro standartlarga yaqinlashtirishdan, shuningdek xorijiy moliya bozorlariga integratsiyalashish uchun zarur sharoyitlarni yaratish yo’li bilan mamlakatimiz qimmatli qog’ozlar bozorining jadal va jo’shqin rivojlanishini ta’minlashdan iboratdir. Bu qonun 9 bob, 64 moddadan iborat.
O’zbekiston Respublikasining “Qimmatli qog’ozlar bozori to’g’risida”gi qonunining 3-moddasida qimmatli qog’ozlarga ta’rif berilgan.Yani Qimmatli qog’ozlar – hujjatlar bo’lib, ular bu hujjatlarni chiqargan yuridik shaxs bilan qimmatli qog’ozlarning egasi o’rtasidagi mulkiy huquqlarni yoki qarz munosabatlarini tasdiqlaydi, dividendlar yoki foizlar tarzida daromad to’lashni hamda ushbu hujjatlardan kelib chiqadigan huquqlarni boshqa shaxslarga o’tkazish imkonyatini nazarda tutadi. Qimmatli qog'oz o'zi bilan bog'liq mulkiy huquqlarni aks ettiradigan hujjat hisoblanadi, u daromad manbayi bo'lib xizmat qiladi. U bozorda muomalada yuritiladi va oldi-sotdi vositasi bo'lib xizmat qiladi. Jahon amaliyotida qimmatli qog'ozlarning har xil turlari ishlatiladi. Qimmatli qog'ozlar bozori kredit munosabatlari bilan birgalikda, o'z qiymatiga ega bo'lgan, sotish, sotib olish va to'lovlarni amalga oshirish mumkin bo'lgan maxsus hujjatlar qimmatli qog'ozlarga egalik qilish bilan ham bevosita bog'liq. Qimmatli qog'ozlar o'zida mulkchilik huquqini mujassamlashtirgan bozorda erkin aylanadigan, sotib olish, sotish va boshqa bitimlarning obyekti bo'ladigan, doimiy va bir martalik daromad olish manbayi bo'lib xizmat qiladigan, pul kapitalining bir ko'rinishidagi hujjatdir. Qimmatli qog'ozlar turli subyektlar tomonidan chiqarilishi mumkin. Bu emitentlar 5 guruhga bo'linadi:
1. Hukumat.
2. Davlat korxonalari.
3. Xususiy sektor.
4. Markaziy bank.
5. Chet el subyektlari.
Hamma qimmatli qog'ozlarni davlat, xususiy yoki xalqaro qimmatli qog'ozlarga ajratish mumkin. Xususiy sektor tomonidan chiqarilayotgan qimmatli qog'ozlar qatorida turli ishlab chiqarish korxonalari, tijorat banklari, investitsion banklar, investitsion fondlar va boshqalarning qimmatli qog'ozlari alohida o'rin tutadi. Xalqaro qimmatli qog'ozlar ularning hisoblanadigan valuta va emitentlari bo'yicha bo'linadi. Qimmatli qog'ozlar muomalada bo'lish hududiga ko'ra regional (mahalliy), milliy va xalqaro qimmatli qog'ozlarga bo'linadi.
O'zbekiston Respublikasi mustaqillikga erishgandan so'ng 1993-yil 2-sentabrda Oliy Kengash tomonidan „Qimmatli qog'ozlar va fond birjasi to'g'risida"gi Qonun qabul qilindi. Ushbu qonun qimmatli qog'ozlar bozorini tashkil qilish bo'yicha birinchi va asosiy hujjat bo'ldi. Keyinchallik bu qonunga besh marotaba qo'shimcha va o'zgartirishlar kiritildi. Bu qonunga asosan, O'zbekiston Respublikasi hududida quyidagi turdagi qimmatli qog'ozlar chiqarilishi va muomalada bo'lishi belgilangan:
1. Aksiyalar.
2. Obligatsiyalar.
3. Xazina majburiyatlari.
4. Depozit sertifikatlari.
5. Veksellar.
6. Qimmatli qog'ozlar hosilalari, ya'ni opsion va fyucherslar kiradi.
Shu bilan birgalikda, O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining
96-moddasiga binoan qimmatli qog'ozlar jumlasiga quyidagilar kiradi:
1. Chek.
2. Depozit va jamg'arma sertifikatlari.
3. Bankning pul taqdim qiluvchiga beriladigan jamg'arma daftarchasi.
4. Konosament.
5. Obligatsiyalar
6. Veksellar.
Qimmatli qog'ozlarning bu turlariga qisqacha ta'rif beramiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
