O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti

15.2  Loyihalashning qo`l – hisob uslubi. 
Loyihalashning qo`l hisob uslubi faqatgina ahamiyatli parametrlarga yo`llanma 
beradi. Qaysilarning faqat kirishida talabi bo`yicha korrektlovchilarni boshqa uslublar 
yordamida qaraganimizda. 
Yo`naltirilgan  harakter  qo`l  hisob  natijalari  kichik  aniqlikdagi  qo`l  hisob 
uslublariga  bog‘liq  bo`ladi.  Haqiqatdan  ham  juda  og‘ir  texnik  ob`ektlar  jarayonida 
sistema  tengsizligi  berilishda  yuqori  joylashishi,  bu  tengsizliklar  umumiy  holda 

---

nochiziqli. SHunday qilib elektron sxemalarda o`tkinchi jarayonda oddiy differintsial 
tengsizlik  sistema  deb  ta`riflanadi.  Qaysilarning  ketma  –  ketligi  reaktiv  elementlar 
soniga  taxminan  teng  bo`lsa.  O`rta  darajali  sxemalar  uchun  integratsiya  ketma  – 
ketligi 50 – 500 sistema tengsizligiga teng ekan. 
Oddiy differintsial tengsizliklardan sistemani analitik echimini olishimiz uchun 
qaysi vaqtda agar ketma – ketlik sistemaning ikki va chiziqli tengsizlikdan oshmasin. 
Bu  misol  shuni  ko`rsatadiki,  qo`l  -  hisob  uslubi  qo`llanilishi  faqat  kerakli 
oddiylashtirish qo`llaganimizda,  olinadigan  natijalar  yo`naltiruvchi  harakterga  sabab 
bo`lishi mumkin. Olib borilgan analizda tanlangan variant ish qila olishi endi qo`l – 
hisobi yordamida qilib bo`lmaydi. SHuning uchun an`anaviy yaqinlashuvisiz (EHMni 
ishlatmasdan)  eksperimental  uslub  qo`llanilishi  muqarrar  edi,  ya`ni  maketlashtirish 
uslubi. Aynan maketda − fizik modeli − qo`yilgan shartlarda ish qila olish aniqlanar 
edi,  ichki  parametrlarni  o`zgartirishlar  o`tkazish,  strukturani  qisman  o`zgartirish, 
ob`ektlarni  hususiyatini  yaxshilash  maqsadida  albatta  maketda  qoida  bo`yicha 
xoxlagan o`zgartirishlar kiritish mumkin emas albatta, chunki o`zgartirish bahosi juda 
yuqori  bo`lganligi  uchun.  Ko`p  hollarda  eksperimentlashtirish  juda  yuqori  ierarxik 
darajalarda  mumkin  emas  −  bu  erda  ishlab  chiqish  bahosi  maketda  bor  malakali 
ko`rsatmada ishlab chiqish bahosi va iteratsion jarayonida ko`p karrali ishlab chiqish 
ko`rsatmalarga  rozi  bo`lish  loyihalanayotgan  murakkab  sistemalarda  mumkin  emas. 
SHuning  uchun  an`anaviy  yaqinlashuvda  optimizatsiya  topshiriqlari  taxminan 
echilmas edi. − ixtirochi birinchi ish qila olish variantiga qoniqish hosil qila oldi.