O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti «axborot texnologiyalari» kafedrasi

Axborot-mantikiy tizimlar
boshka tizimlardan farqli ularok ilgari bevosita 
shaklda tizimga kiritilmagan, balki tizimdagi mavjud axborot massivlarini 
mantikiy tahlil qilish, umumlashtirish, ma’lumotlarni qayta ishlash asosida ishlab 
chikiladigan axborotni bera oladi. Bunday tizimlar muayyan darajada mutaxassis-
tadkikotchi mexnatining urnini bosib, ilmiy-tadkikot masalalarini xal qilishi 
mumkin. Ularni ba’zan
intellektual tizimlar
deb ataydilar, chunki ularni ishlab 
chikishda sun’iy intellekt nazariyasi koidalaridan foydalaniladi. 
Yukorida kurib chikilgan barcha tizimlarda foydalanuvchilarning, shu 
jumladan, hisoblash texnikasi soxasida mutaxassis bulmagan foydalanuvchilarning 
tizim bilan uzaro muomala qilish vositalarini rivojlantirib borish zarur. Bu 
vositalar yordamida foydalanuvchi uz surovlarini shakllantiradi, ularni tizimga 
kiritadi, tizim unga berayotgan axborotni kabul kilib oladi. 
Turli tizimlarda bu vazifa turlicha xal qilinadi. Ba’zi tizimlarda amalga 
oshirilishi mumkin bo’lgan surovlarning kat’iy belgilangan ruyxati mavjud buladi. 
Foydalanuvchi uning talablariga imkon kadar tula javob bera olishi mumkin 
bo’lgan surovni tanlaydi va uni tizimga ko’rsatadi. Bunday tizimlar namunali 
(standart) surovli tizimlar deb ataladi. 
 
Таянч сўз ва иборалар 
2 
 
Nazorat savollari 
1.
Biznes axborot tizimlarining kanday turlarini bilasiz? 
2.
Axborot tizimlarida asosiy tushunchalar 
3.
Elektron tijorat nima? 
4.
Elektron tijoratning kanday turlari mavjud? 
5.
Axborot tizimlarining rivojlanish boskichlari. 
6.
Tranzaksiya nima? 
7.
Tranzaksiyalarni qayta ishlash tizimlariga ta’tif bering? 
8.
Tizimlarda, Boshqaruv deganda nimani tushunasiz? 
9.
Axborot mantikiy tizimlar deb kanday tizimlarga aytiladi?