O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro davlat universiteti

O‘ta sovuqqa chidamlilik. Tabiiy sharoitda 0 °C dan past harorat ta’sirida shikastlanmaydigan o‘simliklarni o‘ta sovuqqa chidamli o‘simliklar guruhiga kiritish mumkin. O‘ta sovuq asosan kuzda va qishda sodir bo‘ladi.

Ko‘pchilik o‘simliklar kuz va qish oylarini urug‘ tugunak va ildizpoya holida o‘tkazadi va zararlanmaydi. Kuzgi ekin va daraxtlar kuz va qish fasllarini ochiq joyda o‘tkazadi. Shuning uchun ular o‘ta sovuq ta’siriga uchraydi, ayrimlari shikastlanadi yoki nobud bo‘ladi.

Sovuq urgan o‘simliklar turgor holatini yo‘qotadi, barglari qo‘ng‘ir tusga kirib, qurib qoladi. O‘ta sovuq ta’siridan ularning shirasi muzlaydi, natijada hujayra va to‘qimalarida salbiy o‘zgarishlar boshlanadi. To‘qimalarida bo‘ladigan salbiy o‘zgarishlarga qarshi etarli darajada chidamli bo‘lmagan o‘simliklar ko‘p zararlanadi va hatto nobud bo‘ladi.

N.A. Maksimov o‘tkazgan tadqiqotlarining ko‘rsatishicha, o‘ta sovuq ta’sirida muz kristallari faqat hujayra oraliqlaridagina emas, balki sitoplazmada ham hosil bo‘ladi. Muz kristallari tomonidan suv tortib olgan sitoplazma biokolloidlari suvsizlanib zararlanadi.

So‘nggi yillarda o‘tkazilgan ko‘pchilik tadqiqotlar natijasida, o‘ta sovuq natijasida o‘simlik to‘qimalarida muz hosil bo‘lish jarayonlarini uch guruhga bo‘lish mumkin.