O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti



Download 1,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet62/90
Sana14.08.2021
Hajmi1,52 Mb.
#147582
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   90
Radioaktivlik  deb  -  muqarrar  bo’lmagan  yadrolarning  o’zidan  boshqa 
yadrolar  yoki  elementar  zarrachalar  chiqarib  yemirilishiga  aytiladi,    buning 
xarakterli tomonlardan biri reaksiyaning o’z-o’zidan bo’lishidir (samoproizvolno). 
Radioaktivlik ikki turga bo’linadi: tabiiy va sun’iy. Tabiiy radioaktivlikni 1896 y. 
Fransuz  fizigi    Bekkerel  uranda  ochgan.  Keyinchalik  bu  xususiyat  boshqa  og’ir 
yadroli elementlarga ham xos ekanligi aniqlandi. M: Aktiniy, toriy, poloniy, radiy 
va  boshqa  elementlarda.  Poloniy  va  radiy  nurlanishni  1898y.  Per  va  Mariya 
Kyurilar  ochgan.  Sun’iy  radioaktivlik  esa  yadro  reaksiyalari  paytidagi 
nurlanishlarda yuz beradi. 
Tabiiy  va  sun’iy  radioaktivlikda  prinsipial  farq  yo’q.  Bular  uchun  umumiy 
qonuniyatlar  o’rinlidir.  Radioaktiv  nurlanishlar  o’z  tabiatiga  qarab  murakkabdir. 
Nurlanishlarning uchta turi mavjud, ya’ni alfa, beta, gamma nurlanishlar. 
1.  Alfa  nurlanish.  Bunda  yadro  alfa  zarrachalar  chiqarib  boshqa  yadroga 
aylanadi. Buni quydagi ko’rinishda tasvirlash mumkin. 

4
2
4
2






A
Z
A
Z
 
X-onalik yadro, Y-bolalik yadro. M: Uranning toriyga aylanishi. 
Ona  yadro  massasi  bola  yadro  va 

  zarralar  massasidan  katta  bo’ladi 
(demak  energiyalar  ham  katta).  Bu  energiyalar  farqi  alfa  zarracha  va  bola  yadro 
kinetik  energiyasiga  teng  bo’ladi.  Reaksiyadan  so’ng  bola  yadro  normal  ham, 
uyg’ongan holda ham bo’lishi mumkin. 

 zarralar elektr va magnit maydonlarida 
og’adi. 

-zarracha zaryadi +e. ga massa soni 4 ga teng. Alfa zarrachalar radioaktiv 
moddalardan  10000-20000  km/s.  tezlik  bilan  uchib  chiqadi.  Bu  esa  4-9  MeV 
kinetik  energiyaga  tengdir.  Alfa  zarrachalar  moddadan  o’tganda  ularga  o’z 
maydoni bilan ta’sir qilib ionlashtiradi va ikkita elektron qo’shib olib neytral geliy 
atomiga  o’tadi.  Alfa  zarraning  havoda    o’tish  yo’li  3-9    sm.  va  ionlashtirish 
qobiliyati 250000  juft  ionga teng. Alfa   zarrachalar qalinligi 0,06  mm  bo`lgan  Al 
qatlamida yoki 0,12 mm bo`lgan biologik to’qima qatlamida to’la yutiladi. 
2.  Betta    yemirilish  –  bu  yadro  ichida  neytron  va  protonlarning  o’zaro 
aylanishiga aytiladi. Buning 3 xil turi mavjud. 
A)  Elektron  yoki  betta  yemirilish.  Bunda  yadrodan  betta  zaracha  (elek-
tron) uchib chiqadi. Betta zarrachaning energiyasi 0-dan E
m
 gacha. Spektori tutash. 
Bu  esa  yadroning  diskret  energetik  holatlardan  tashkil  topganligi  to’g’risidagi 
tasavvurlarga  to’g’ri  kelmaydi.  Shuning  uchun  1932  y  Pauli  bu  holda  betta 


71 
 
zarrachalar bilan kichik massali boshqa zarrachalar ham chiqadi degan gipotezani 
aytdi.  Buni  Fermi  neytrino  deb  atadi.  Keyinchalik  aniqlanishicha  neytrino  betta 
minus-  yemirilishida  hosil  bo’lar  ekan.  Betta  yemirilishda  esa  antineytrino  hosil 
bo’lar ekan. 
Betta  yemirilish sxemasi quydagicha tasvirlanadi. 
                                      









0
1
1
A
Z
A
Z
                                        (5.14) 
M: tritiyning geliyga aylanishi 
Betta  -  yemirilish  yadro  ichida  neytronning  protonga  aylanishida  ham 
bo`ladi 
B) Pzitronli yoki betta +  yemirilish sxemasi quyidagicha tasvirlanadi: 
                                      









0
1
1

Download 1,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   90




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish