O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a

Polinarkomaniyalar va politoksikomaniyalar. 
Oxirgi o‘n 
yilliklarda polinarkomaniya deb ataluvchi hollar juda ko‘p 
uchrayapti. Tadqiqotlarning ko‘rsatishicha, bu termin har doim ham 
ayni bir holatni ifodalash uchun ishlatilmaydi. Polinarkomaniya 
deganda bemor ikki va undan ortiq narkotik vositani bir vaqtda yoxud 
turli narkotik vositalarni muayyan nisbatda yoki muayyan ketma-
ketlikda qabul qilgan hollar tushuniladi. Bemor uzoq vaqt mobaynida 
qandaydir bir narkotikni qabul qilgan va so‘ngra, bir qator sabablarga 
ko‘ra (narkotikni topish mumkin bo‘lmagani yoki ilgarigi ta’sirga ega 
bo‘lmay qolgani tufayli) boshqa narkotik vositani qabul qilishga 
o‘tgan hollar endi polinarkomaniyaga kiritilishi mumkin emas, balki 
bir turdagi narkomaniya boshqasiga o‘zgarishi deb baholanishi kerak. 
Polinarkomaniyaning narkomaniya shakli o‘zgarishidan yana bir 
farqini ta’kidlab o‘tish muhim. Polinarkomaniyada ikki va undan 
ortiq narkotiklarning qo‘shilishi yoki muayyan tartibda qabul 
qilinishi narkotiklar qabul qilishdan olinadigan samarani oshirish 
yoki ularning ta’sirini yangilashdek anglangan istak bilan bog‘liq 
harakat hisoblanadi, bir turdagi narkomaniyani boshqa turdagisiga 
aylantirish esa yuqorida keltirilgan sabablar bilan bog‘liq bo‘lgan 
majburiy harakatdir. Shunday qilib, bir holda – bu samarani 

---

109
oshirishga qaratilgan faol izlash, boshqasida esa – majburiy qadam. 
Tashxis qo‘yishda bemorda tekshiruvning ushbu muayyan davrida 
qabul qilingan narkotikka mos keladigan narkomaniya turi haqida 
so‘z yuritish zarur. Narkoman narkotik vositadan tashqari boshqa, 
narkotiklarga kiritilmagan dorivor vosita yoki moddani qabul qilgan 
hollarni polinarkomaniya emas, balki murakkablashgan narkomaniya, 
masalan, narkotiklarni alkogolli ichimliklar bilan qo‘shish deb atash 
lozim. 
Ikki yoki undan ortiq dorivor vosita yoki narkotiklarga 
kiritilmagan boshqa moddalarning ayni bir vaqtda qo‘shib ishlatilishi 
yoki ularni muayyan nisbatda yoxud muayyan ketma-ketlikda, 
ma’lum bir tizim bo‘yicha qabul qilish politoksikomaniya deb 
baholanishi kerak.
Alkogolizmni narkotik moddalarga taalluqli bo‘lmagan boshqa 
moddalar yoki dorivor vositalar bilan qo‘shishni murakkablashgan 
alkogolizmga kiritish zarur. Murakkablashgan alkogolizm va murak-
kablashgan narkomaniya ijtimoiy-huquqiy nuqtai nazardan qattiqroq 
ma’muriy va huquqiy choralar ta’siriga tushadi. Masalan, alkogolli 
ichimliklar narkotik bo‘lmagan har xil moddalar bilan qo‘shib qabul 
qilinganida alkogolizm ustun ahamiyatga ega bo‘ladi; narkotik 
vositalar boshqa moddalar yoki alkogol bilan qo‘shilganida narkoma-
niya asosiy ahamiyatga ega bo‘ladi.