O’zbekisтon respublikasi хalq тa’limi vazirligi

Dastur kodini umumiy ko`rinishga keltiramiz:

program det;

var

d,a11,a12,a21,a22:real;

begin

write('a11='); read(a11);

write('a12='); read(a12);

write('a21='); read(a21);

write('a22='); read(a22);

d:=a11*a22-a12*a21;

write('d=',d);

end.

Yana shuni bir bor takidlash lozimki, matrisa sonlardan iborat jadval bo`lsa, determinant kvadrat matretsa bilan ma`lum ravishda bog`liq bo`lgan sondir. va ko`patmalar ikkinch itartibli detrminantning hadlari debatalishini qayt qilib o`tamiz.

(3) ifodalarning suratlari maxrajiga ega bo`lgan ko`rinishga ega, ya`ni ular ham ikkinchi tartibli detrminantlardir: x<sub>1</sub> uchun ifodaning surati (2) matresadan uning birinchi ustinini (1) sistemaning ozod hadlari bilan almashtirishdan hosil bo`lgan matresaning detrminantidir, x₂ uchun ifodaning surati (2) matresadan uning ikkinchi ustinini xuddi shunday almashtirishdan hosil bo`lgan matresa detirminantidir. Endi (3) formulalarni ushbu ko`rinishda yozish mumkin;

, (5)

Ikki nomalumli ikkita chiziqli tenglama sistemasini echishning (Kramer qoidasi deb ataluvchi) buqoidasi so`z bilan quyidagicha ifodalanadi:

Agar (1) tenglamalar sistemasining koeffsentlaridan tuzilgan (4) detrminat noldan farqli bo`lsa u holda (1) sistemaning echimini quyidagicha hosil qilamiz; noma`lumlarning qiymatlari uchun shunday kasrlarni qabul qilamizki, ularning umumiy maxraji bo`lib (4) diterminat xizmat qiladi; x<sub>1</sub> i = 1,2 noma`lumlarning surati esa (4) determinantda i – ustunni ya`ni izlanayotgan noma`lumning koeffisentlari ustunini (1) sistemaning ozod hadlaridan iborat ustun bilan almashtirish natijasida hosil bo`ladigan detrminandan iborat bo`ladi.

2- misol.

sistemani yeching.

Koeffisentlaridan tuzilgan determinant

bo`lib, u nolda faqrli va shuning uchun sistemaga Kramer qoidasini qo`llash mumkin. Noma`lumlar uchun suratlar ushbu

Determinantlar bo`ladi.

Shunday qilib, quyidagi sonlar sistemasi sistemamizning yechimi bo`ladi:

.