Funksiyalari
|
Izohlang
|
Kompensatorlik
|
Ijtimoiy turmushni mazmunan boyitadi, odamlarning diqqatini kundalik muammolardan boshqa xayoliy narsalarga, g’oyalarga jalb qiladi, ovutadi
|
Integratorlik
|
Diniy e’tiqod asosida odamlarni birlashtiradi
|
Regulyativlik
|
Ijtimoiy munosabatlarni tartibga solidi, diniy normalarni bajarilishini nazorat qiladi
|
Legitimlovchilik
|
qonunlashtiruvchilik vazifasi
|
Kommunikativlik
|
Dindorlar birligini ta’minlovchi aloqa
bog‘lashlik vazifasi
|
3-topshiriq. Dinning primitiv shakllarini jadval asosida izohlang
Fetishizm
|
Animizm
|
Totemizm
|
Shamanizm
|
Tangrichilik
|
Zardushtiylik
|
g‘ayritabiiy
kuchga ega
mavjudotlarga
va predmetlarga
sig‘inish
|
tabiat va
jonzotlarda
ruh borligiga
ishonish
|
ibtidoiy odam, urug‘, qabil ning
hayvon, o‘simlik
yoki alohida
olingan predmet
bilan qon-
qarindoshlik
aloqasi mavjud
ekanligiga
ishonish
|
odamlarga,
hayvonlarga,
predmetlarga
va ruhlarga
g‘ayritabiiy
ta’sir etish
maqsadida
amalga
oshiradigan
duolar, harakatlar
|
qadimiy turkiy va qadimiy oltoy xalqlari dini
insoniyat tarixidagi ilk monoteistik dinlardan biri sifatida shakllangan
|
miloddan avvalgi 7—6asrlarda vujudga kelgan din.[1] Asoschisi — Zardusht deli. Soʻnggi tadqiqot xulosalariga qaraganda, Oʻrta Osiyo, xususan, Xorazm 3. vatani boʻlgan
|
Fetishizm (fetish so‘zi fransuzcha fetishe – but, sanam,
tumor ma’nolarini anglatadi).
|
Animizm (lotin tilida anima – ruh, jon ma’nolarini ang-
latadi)
|
Totem so‘zi – Shimoliy Amerikada yashaydigan
Ojibva qabilasi tilida «uning urug‘i» ma’nosini anglatadi
|
Shomonlik yoxud sehrgarlik («shomon» so‘zi tungus tilidagi
ma’nosi «afsungarlik»)
|
Qadimda Shumer davlatida (mil. av. 3ming yillik) Tangrip sajda qilganlar
|
Qad. paxlaviy tilida "Zardusht" soʻzi "Magupta" deb atalgan
|
4-topshiriq. Berilgan savollarga jadval asosida javob bering
t/r
|
Savollar
|
Yaxudiylik
|
Buddizm
|
Xristianlik
|
1
|
Vujudga kelishi
|
Yahudiylik miloddan avvalgi II ming yillikning oxirlarida Falastinda vujudga kelgan
|
Miloddan avvalgi 6—5-asrlarda Hindistonda paydo boʻlgan
|
Xristianlik milodning boshida Rim imperiyasining sharqiy
qismida Falastin yerlarida vujudga keldi.
|
2
|
Ta'limoti
|
Yahudiylikning ta’lim berishicha, xudo Yahve Isroil xalqi bilan ikki tomonlama shartnoma – «Ahd» orqali bog’langan bo’lib, shunga ko’ra yahudiylar o’zlarini «Xudo tomonidan tanlab olingan mumtoz xalqmiz, bu ahd bo’yicha xudo Falastin va uning atrofidagi barcha erlarni bizga berishga va’da qilgan» degan e’tiqodda yashab kelganlar va hozir ham shu aqidani mahkam tutib tunmay kurash olib boradilar.
|
hayot charxpalagi, uzluksiz qayta tug‘ilishlar sikli xaqidagi ta’limotdir
|
Xristianlik ota-xudo, o‘g‘il-xudo va muqaddas ruh – «Troitsa»
to‘g‘risidagi ta’limotni, jannat va do‘zax, oxirat, Isoning qaytishi
haqidagi va boshqa aqidalarni o‘z ichiga oladi.
|
3
|
Payg‘ambari
|
Muso Alayhissalom
|
Asoschisi Budda Shakuyamuni
|
Iso Masih (Iisus
Xristos) xristianlik ta’limotining asoschisi hisoblanadi
|
4
|
Muqaddas manbalari
|
Tavrot (Tora)
|
Tipitaka
|
Injil
|
5
|
Tarqalishi
|
Isroil, Kan’on keyinchalik janubga yani O’lik dengizi g’arbiga va boshqa joylar
|
Shri Lanka, Jan.Sharkiy Osiyo va Markaziy Osiyo orkali Xitoy, Koreya, Yaponiya va Tibetga yoyilgan
|
Yevropa, Shimoliy va Janubiy Amerika,
Avstraliya qit’alarida hamda qisman Afrika va Osiyo qit’alarida
tarqalgan.
|
6
|
Oqimlari
|
Qadimiy oqimlarga Saduqiylar, Farziylar, Esseylar kiradi.
yangi oqimlardan biri Sionizmdir
|
xinayana va maxayana
|
katolik va pravoslav
|
7
|
Diniy marosim va bayramlari
|
Pasxa, o’rim-yig’im bayrami, yangi yil, gunohloarni kechirishni so’rash kuni, alohida chaylalarda yashash kerak bo’lgan etti kunlik kuz bayrami, Bibliya tarixiga bag’ishlangan bahor bayrami kabi bayramlar bexato nishonlanadi.
|
Monastir, butxona va xonadonlarda ertalabki va kechki ibodatlar uyushtiriladi
|
Cho’qintirish
Bayramlari
Bibi Maryamning tug’ilishi (Rojdestvo Bojьey materi);
Isoning xochini tiklash (Vozdvijenie kresta Gospodnya);
Bibi Maryamning ibodatxonaga kirishi (Vvedenie vo xram Presvyatoy Bogoroditsы);
Isoning tug’ilishi (Rojdestvo Xristovo);
Isoni cho’qintirish (Kreщenie Gospodnya);
Olqishlash (Sretenie);
Xushxabarning nozil bo’lishi (Blagoveщanie);
Isoning Quddusga kirishi (Vxod Gospodnya v Ierusalim) – pasxa postidan 6 haftadan keyingi yakshanba;
Isoning qayta tirilishi (Voskresenьe Xristovo) – Pasxa, bahorgi kecha va kunduz tengligi va oy to’lishgan birinchi yakshanba;
Isoning osmonga ko’tarilishi (Voznesenie Iisusa) – Pasxadan 39 kun keyin;
Muqaddas Ruhning tushishi (Soshestvie svyatogo duxa–Troitsin Denь);
Iso qiyofasining o’zgarishi (Preobrajenie) – 6 avgustda.
|
Do'stlaringiz bilan baham: |