«O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi»

musTAhKAmLAsh
 
savollarga javob bering.
1. Nutqning boy yoki kambag‘alligi deganda nimani tushunasiz?
2. Nutqning boyligini ta’minlashda ishtirok etadigan til vositalarini 
bilasizmi?
3. Nutqning boyligini ta’minlashda ma’nodoshlikning o‘rni qan 
day? 
4. Takrorning badiiy nutqdagi imkoniyatlarini qanday baholaysiz?
5. Nutq jo‘yaliligi sifatining mohiyati nimadan iborat?
6. Nutqning jo‘yaliligini ta’minlashda so‘zlovchi va tinglovchining ma-
qomi, yosh xususiyatlari kabi jihatlarni hisobga olish kerakmi?
7. Nutqning jo‘yaliligi va uslublar munosabati haqida nimalarni bi lasiz?
8. Badiiy nutqda jo‘yalilikning o‘ziga xos tarzda namoyon bo‘lishini 
qanday tushunasiz?
1-topshiriq.
  Ardoqli adib O‘tkir Hoshimovning «Daftar hoshiyasidagi 
bitiklar» kitobidan olingan matnni o‘qing. Badiiy maq 
sad 
bilan qo‘llangan leksik, grammatik va intonatsion takror-
ning nutq boyligini ta’minlashdagi o‘rniga diqqat qiling. 
Chegara 
Odamzod nima uchun kaftdek hovlisiga gul ekadi? Undan ko‘ra 
sholg‘om eksa, qozoniga tushadi-ku.
Odamzod nima uchun bulbul chax-chaxini eshitganda entikib ketadi? 
Undan ko‘ra bulbulni sho‘rvaga solib pishirsa, nafsini qondiradi-ku.
Odamzod nima uchun osmonda charaqlab yotgan yulduzlarni ko‘rib, 
ko‘ngli zavqqa to‘ladi? Yulduzlar uning hamyonidagi tillalar emas-ku!

72
Odamzod nima uchun kitob o‘qiyotib, suyukli qahramoni o‘lib qolsa 
yig‘laydi? Uni yozuvchi «ichidan to‘qib chiqargani»ni biladi-ku!
Odamzod nima uchun bolasining boshida alla aytadi? Go‘dak alla 
eshitmasa uxlamaydimi?
Odamzod nima uchun nevarasini yetaklab necha zamon avval o‘tib 
ketgan bobosining qabrini ziyorat qiladi? Marhum ularni ko‘rmaydi-ku!
Gap shundaki, Odamzodni hayvonotdan ajratib turadigan chegara bor. 
Bu chegaraning nomi Ma’naviyat deb ataladi! 
2-topshiriq.
  Atoqli adib Asqad Muxtorning «Chinor» romanidan olin-
gan parchani o‘qing. Matnning gap qurilishiga e’tibor 
bering, yozuvchi nutqning boyligini ta’minlashda qanday 
gap qoliplaridan foydalanganini aniqlang.
Hali oppoq tong. Nur uyg‘otgan qushcha tovushining kumush xalqa-
chalari osmonga o‘rlab ketdi. Nim shabadada yashil bulutning har joy-
har joyi sovunday ko‘pirib, azim chinorning sirli bag‘ridan chiqib kelgan 
sokin va qudratli shovullash olamni tutdi. Quloq solmaganga bu tovush 
eshitilmaydi ham, lekin Ochil buva uchun hozir tong ham go‘yo mana 
shu shovullashdangina iborat edi. U guzardagi katta oq tosh supada tikka 
turibdi. Ana shu tog‘ qishlog‘ida bunday qoyatosh serob, ular yo‘lkalarda 
zinapoya, ariqlarda ko‘prik, choyxonalarda supa vazifasini o‘taydi. (Asqad 
Muxtor)
3-topshiriq.
  Matnlarni o‘qing. Ajratib ko‘rsatilgan iboralarni  ma’nodosh 
so‘zlar bilan almashtirib ko‘ring, shundan kelib chiqib 
ibora 
larning nutq boyligini ta’minlashdagi o‘rnini tavsif-
lang. 
1. Bir soat nari-berisida