O`zbekistan respublikasi xalq ta’lim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogik instituti

Markup  Languge)    deyiladi.  WWW  dokumentlarida  junatmalar  shunday  adreslanadiki  unda 

iste`molchilar guruxi bir vaqtning uzida foydalanishi mumkin va kerak bulsa bir vaqtning uzida 

junatish mumkin.  

HTML formati dokumentlar aloqasi strukturasini ifoda etadi. Dokumentni 

tashki  kurinishi  ekranda  aniq  ifodalanadi.  HTML  formatidagi  fayllar  nomi  odatda  html  bilan 

yakunlanadi,  agarda  server  MS-DOS  yoki  Windoo’s  da  ishlayotgan  bulsa.  Mijoz  va  WWW 

tarmoq  urtasidagi  protokol  HTTP  (Hyper  Text  Transfer  Protocol)  deyiladi.  Đnformatsion 

resurs uchun junatmalar URL(resursga universal kursatkich) deyiladi. 

HTML formati tushunchasi 

Komp`yuterda  formatlashtirilgan  elektron  hujjat  WYSIWYG  (What  You  See  Is  What  You 

Get)  -  "Nimani  ko’rayotgan  bo’lsang,  o’shani  olasan"  qabilida  ishlaydigan  matn  muharrirlari 

yordamida yaratiladi. Masalan, MS Word, Wordpad, Bloknot va boshqalar. 

Bunday  dasturlar  yordamida  biz  elektron  hujjatni  xohlagan  shriftda,  o’lchamda,  chap 

yoki o’ng tomondan tekislangan holda, (ya`ni o’zimizga ma`qul bo’lgan formatda)  yaratishimiz 

mumkin.  Ammo  biz  ushbu  elektron  hujjatni  internet  yordamida  e`lon  qila  olmaymiz.  Sababi, 

o’ni  o’qimoqchi  bo’lgan  boshqa  bir  internet  mijozining  komp`yuterida  biz  foydalangan  matn 

muharriri  yoki  hujjatdagi  shriftlar  o’rnatilmagan  bo’lishi  mumkin.  Buni  oldindan  aytib 

bo’lmaydi.  Undan  tashqari,  ushbu  matnni  ochishga  mo’ljallangan  oynaning  o’lchamlari  haqida 

hech  qanday  ma`lumotlarga  ega  emasmiz.  Shuning  uchun  ham,  komp`yuterda  foydalaniladigan 

matn muharrirlari va ularning "format"lash usullaridan internetda foydalanib bo’lmaydi. 

Bunday  noqulayliklarning  oldini  olish  maqsadida  yangi  HTML  (Hypertext  Mark-Up 

Language)  -  gipermatnlarni  belgilash  tili  (standarti)  yaratildi.  Bir  qancha  maxsus  operatorlar 

majmuasidan  iborat  bo’lgan  HTML  dasturlash  tili  bo’lib,  uning  yordamida  elektron  hujjatlarni 

internetda bevosita e`lon qilish mumkin. 

 

HTTP gipermatn uzatish protokoli 

HTTP  (Hyper  text  Transfer  Protocol)  -  gipermatnlarni  uzatish  protokoli  -  tarmoq 

protokollari  ichida  eng  sodda  va  qulay  protokollardan  hisoblanadi.  Uning  asosiy  vazifasi 

giperbog`lanishdan hosil bo’lgan URL -manzilli elektron hujjatlarni o’qishga oid so’rov (zapros) 

ni  serverga  jo’natish  (xuddi  shu  vaqtda  so’ralayotgan  hujjat  joylashgan  server  bilan  aloqa 

o’rnatiladi) va so’ralayotgan hujjat olib bo’lingandan so’ng server bilan aloqani uzishdan iborat. 

Web hujjatlar 

HTML formatida tayyorlangan elektron hujjat HTML hujjat, Web hujjat yoki Web sahifa 

deb atalishi mumkin. 

Agar  elektron  hujjatni  tayyorlash  haqida  gap  borsa,  u  holda  hujjat  HTML  hujjat  deb 

ataladi,  va  ushbu  elektron  hujjatni  internetda  e`lon  qilish  yoki  tarqatish  haqida  borsa,  holda  bu 

hujjat  Web  hujjat  deb  ataladi.  Bordiyu,  ushbu  hujjatdan  foydalanish  haqida  borsa,  u  holda 

bunday elektron hujjat Web sahifa deb ataladi. 

 

Web uzel yoki saytlar 

Bitta  muallif  yoki  tashkilotga  tegishli  bo’lgan  bir  guruh  o’zaro  giperbog`lanishlar  bilan 

birlashtirilgan Web cahifalar majmuasi Web uzel (tugun) yoki sayt deb ataladi. 

 

Web server 

Web  server  tushunchasini  ikki  xil  ma`noda  ishlatish  mumkin.  Agap  WWW  xizmatini 

ko’rsatish  haqida  borsa,  u  holda  Web  server  tarmoq  mijozlariga  Web  sahifa  va  saytlardan 

foydalanish imkoniyatini yaratib beruvchi dastur ma`nosini anglatadi. 

 

26 

Agar so’z internetning texnik ta`minoti haqida borsa, u holda Web server Web resurslari 

saqlanayotgan va uning dasturiy ta`minoti ishlab to’rgan komp`yuter ma`nosini anglatadi. 

Đnternet tarmog`ining ixtiyoriy bir komp`yuterida bir nechta server dasturlar ishlab turishi 

mumkin.  Masalan,  Web  server  dasturi,  FTP  servis  elektron  pochta  serveri  dasturiy  ta`minotlari 

va hokazo. 

Bitta  Web  serverda  (komp`yuterda)  bir  qancha  tashkilot  yoki  korxonalarning  Web 

saytlari (uzellari) Web sahifalari joylashishi mumkin. 

 

Web sahifaning faol komponentlari 

Ma`lumki,  Web  sahifa  tarkibiga  HTTP  protokoli  orqali  amalga  oshirib  bo’lmaydigan 

alohida  ob`ektlarni  joylashtirish  mumkin.      Agar  xuddi  shu  Web  sahifa  tarkibiga  biriktirilgan 

ob`ektlar  HTTP  protokoli  kodlaridan  farqli  dastur  bo’lsa,  u  holda  bunday  ob`ekt  Web 

sahifalarning faol komponentlari (ob`ektlari) deb ataladi. 

Ushbu  faol  ob`ektlar  yordamida  Web  sahifalarga  turli-tuman  axborotlarni  joylashtirish 

mumkin.  Masalan  animatsiya,  mul`tiplikatsiya  va  video  fragmentlarni  joylashtirish  yoki  mijoz 

bilan  interfaol  muloqotni  tashkil  etish,  fizika,  ximiya  yoki  texnikaga  oid  har  xil  tajribalarni 

namoyish etish va hokazo. 

Web-server  bilan  ishlash  mobaynida  Telnetga  chetdan  ulanishni  bajarish,  tarmoq 

mijozlariga  elektron  pochta  yuborish,  FTP-anonim  yordamida  fayllarni  olish  va  Đnternetning 

boshqa  bir  qator  ilovalarida  (amaliy  dasturlar)  ish  bajarish  mumkin.  Bu  WWW  ni  internetning 

integral xizmati deb hisoblashga imkon beradi. 

 

 Komp`yuterda Web-sahifalarni ko’zdan kechirish. 

Internet Explorer dasturi 

 

Komp`yuterni Đnternet tarmog`iga ulaganimizdan keyin albatta internetda biz biron-bir 

axborotni  ko’rishga  urinib  keshramiz.  Đnternet  tarmog`ida  ma`lumot  asosan  web-sahifa  (sayt) 

shaklida tasvirlanadi. 

Bunday  web-sahifalarni  ko’rish  uchun  maxsus  dasturlar  brauzerlar  (browser  so’zi 

browse – ko’rish dan olingan) ishlab  chiqilgan. Ular web-sahifani ko’rish, saqlash, chop etish va 

boshqa  bir  qator  imkoniyatlarga  ega.  Hozirgi  kunda  bunday  dasturlarni  turlari  juda  ham  ko’p. 

Ular,  asosan,  bitta  yoki  bir  nechta  web-sahifani  ochish,  undagi  ma`lumotni  tasvirlash  kabi 

amallarni  bajaradi.  Web-sahifani  ochish  uchun  biz  uning  URL-manzilini  kiritishimiz  kerak 

bo’ladi. URL-manzil odatda quyidagidek shaklga ega bo’ladi: 

www.gov.uz

; 

www.mail.ru

; 

www.yahoo.com

. 

Bu  erda  WWW  –  World  Wide  Web  mashhur  xizmat  nomi;  gov,  mail,  yahoo  –  server 

(sahifa) nomlari; uz, ru, com – domen (hudud) nomlari. 

Windows  operatsion  sistemasida  Internet  Explorer  (IE)  dasturiga  kirishning  bir  nechta  usuli 

mavjud. 

Dasturga kirib, Adres (manzil) satriga biron-bir manzilni kiritamiz, masalan 

www.gov.uz

 

va  klaviaturadagi  Enter  tugmasini  bosamiz.  Shuni  ta`kidlash  joizki,  mazkur  dasturga  kirishdan 

oldin  Đnternet  tarmog`iga  ulanishni  tashkil  etish  kerak.  Aks  holda  biz  Đnternet-sahifalarini  ocha 

olmaymiz. 

Natijada taxminan quyidagidek oyna hosil bo’ladi: 

Internet  Explorer  dasturining  asosiy  ish  vositasi  va  uskunalar  panelida  joylashgan 

uskunalar quyidagilardir: 

 

 

27 

 

 - oldingi web-sahifaga o’tish; 

 - keyingi web-sahifaga o’tish; 

 - web-sahifa ochilishini (yuklanishini) bekor qilish; 

 - web-sahifa mazmunini yangilash; 

 - boshlang`ich web-sahifaga o’tish; 

 - ochilgan web-sahifada zarur ma`lumot, so’z yoki jumlani izlash; 

 - elektron pochta dasturiga o’tish  (kirish); 

 - joriy web-sahifadagi ma`lumotlarni chop etish; 

 -  holat  satrida  joylashgan  bo’lib,  oxirgi  web-sahifani  yuklanish 

darajasini namoyon etadi. 

 

Internet Explorer dasturida veb-sahifalarni saqlash va chop etish 

IE  dasturida  nafaqat  veb-sahifani  ochish,  balki  kerak  bo’lgan  veb-sahifadagi 

ma`lumotlarni  komp`yuterdagi  disklarning  biriga  saqlash  mumkin.  Ma`lumotni  biz  ikki  xil 

usulda komp`yuterda saqlashimiz mumkin: 

veb sahifadagi ma`lumotlarni qisman saqlash; 

veb sahifani butunlay, alohida fayl shaklida saqlash. 

Birinchi usulni amalda bajarish uchun quyidagilardan birini bajaramiz: 

Kerak bo’lgan matn va (yoki) rasmni tanlab (ajratib), sichqonning o’ng tugmasini chertamiz va 

hosil  bo’lgan  kontekst  menyudan  Копировать  (nusxa  khchirish)  farmoishini  tanlaymiz  va 

manzil  bo’luvchi  katalogga  kirib,  sichqonning  o’ng  tugmasini  bosganimizda  hosil  bo’ladigan 

kontekst menyudan Вставить (joylash) farmoishini tanlaymiz. 

Ускуналар панели 

 

Меню сатри 

 

Дастур

 

ва

 

веб

-

саҳифа

 

номи

 

 

Ҳ

олат сатри 

Веб-саҳифа мазмуни 

 

28 

Kerak  bo’lgan  matn  va  (yoki)  rasmni  tanlab  (ajratib),  sichqon  yordamida  Правка  (Tahrir) 

menyusiga  kiramiz  va  menyudan  Копировать  (Nusxa  olish)  buyrug`ini  tanlaymiz  va  manzil 

bo’luvchi katalogga kirib Правка (tahrir) menyusidan vstavit` (joylash) farmoishini tanlaymiz. 

Đkkinchi  uslubni  amalda  bajarish  uchun  biror  bir  veb  sahifani  to’liq  ochib  quyidagini 

bajarmoq lozim: 

Fayl menyusiga kiring; 

U  erdan  Сохранить  как...  (kabi  saqlash)  buyrug`ini 

tanlang; 

Hosil  bo’lgan  muloqat  oynasida  fayl  nomini  va  manzilni 

ko’rsating va Сохранить (Saqlash) tugmasini bosing. 

Bundan keyin biz off-line (Đnternetga ulanmagan holda) 

rejimida  ham  saqlangan  veb  sahifani  ochish  va  boshqa  bir 

qator  amallarni  bajarishimiz  mumkin.  Saqlangan  veb-

sahifa  fayli  htm  yoki  html  kengaytmasiga  ega  bo’lib,  o’ni 

nafaqat  Internet  Explorer  dasturida,  balki  MS  Office 

tarkibiga  kiruvchi  Word,  Excel  kabi  dasturlarida  ham 

ochish mumkin. 

Web – sayt tushunchasi va sayt tuzilishi 

Bugungi  kunda  Internetda  sayohat  qilinganda  ko’pgina  yaxshi  bajarilgan  saytlarni 

ko’ramiz,  bu  saytlar  tez  vaqt  oraligida  komputerga    yuklanadi,  chiroyli  ko’rinishga  ega, 

malumotlarni  boblar  boyicha  aniq  bo’lishtirib  qoygan  va  и  navigatsia  funktsyalari  qulayli  qilib 

yaratilgan. Bu saytlarga kirib har xil malumotlar olishingiz, kugilingizni yazishingiz va h.  . 

Agarda  siz  qanaqadir  bir  saytda  uzoq  vaqtga  ushlanib  qolsangiz  demak  bu  sayt  yaxshi 

ishlab  chiqilgan.  Orqaga  qaytib  saytning  umumiy  korinishini  qarab  chqing.  Tuzilishini  yoki 

qanaqa boshqarilyatganin ko’ra alasizmi? Malumotlar engil qabul qilinadimi? Mamumotlarning 

oqimini boshqarishni tushunish  — bu saytni yaratishning birinchi qadami bulib hisoblanadi.  

Saytni rejalashtirishning asosoy bosqichlari 

1.

 

Sayning maxsadi va vaziyfalarini aniqlashimiz shart. Bu sayt klientlarga biror bir narsa 

haqida ma’lımot berish lozim ba?  

2.

 

Bu saytda qanday konkret informatsiya  bo’lishi kerak? O’zingiz yaki zakazchik haqida 

nima demakchisiz? 

3.

 

Zarur informatsiyaiı yig’ib, tayyorlab qo’yısh. Barcha matnlar, rasmlar, global tarmoqga 

joylashtirmoqchi bo’lgan barcha fayllaringizni  kompyuterda saqlab qo’yishingiz kerak. 

4.

 

Saytning  dizayni  qanday  bo’lishi  kerak?  Mazmuniga,  maqsadiga  qarab  konservativ, 

oddiy yaki ko’rkam bezalgan bo’lishi kerakmi?  

5.

 

Saytning  logik  strukturaini  u’ylab  topish  va  chizish  kerak. Bu erda o’zingizga  yoqqan 

bir saytga kirib, uning  qanday tashqillashtirilganin urganib chıqishga bo’ladi. 

Zastavka Glavnaya stranitsa 

Novosti sayta 

Razdel 1 Stranitsa 1 Stranitsa 2 

Razdel 2 Stranitsa 1 Stranitsa 2 

Svedeniya o razrabotchikax Kontaktnıe dannıe Karta sayta 

 

29 

     Masalan,    saytıngiz  strukturasi  quyidagicha    bo’lishi  mumkin:  bosh  sahifa,  bu  erda  sayt 

egasi haqida ma’limot, boshqa sahifalarga kirishga murajat lar joylashadi; boshqa sahifalarda 

esa  xobbingizgabog’lil  ishlar  qo’shiqlar,  rasmlar,  proektlar,  dasturlar  giperssılka  formasida 

joylashishi mumkin.  

6. Saytning fizik strukturasini o’ylab ko’ring, yaniy sayt papkasidagi har bir faylning ichki 

papkalarda oson topiladigan etib joylashishini tamiynlash v.h. 

7.

 

Barcha ishlarni oxirgi marta ko’zdan o’tkazish. Hech narsa umutilmadimi?  

Tajribali  Web  –  dizaynerlar  saytlarini  bir  nechta  brauzerlarda  tekchirib  ko’radi. 

(Проверить  гиперссылки)  Verify  Hyperlinks    buyrugi  yordamida  sayt  ishidagi  hamma 

boglanishlarni  tekshirib  ko’riladi.  Bu  amal  Проводникdan    (Hyperlink  Status  View)  buyrugi 

orqali ham amalga oshiriladi  

Saytni  tekshirishning  ekkinshi  usuli  —Редактор  dagi  Preview  In  Browser 

(Предварительный  просмотр  в  браузере)  orqali  bajariladi.  Bu  sizni  sahifangizni  vezual  turda 

komputerda  o’rnatilgan  brauzerlarda  tekshirib  beradi.  Masalan,  agarda  siz  1024х768  ekranda 

ishlaydigan bo’lsangiz,sahifangizni 640х480 bilan ham ko’rish imkoniyotini beradi.  

Agarda  foydalanuvchi  qiynalmasin  desangiz,  saytingizdan  foydalanuvchi  malumotni  oson 

topadigan  qilib  qoying..  Frontpage  Search  Component  (Поискового  Компонента  Frontpage) 

yordamda  saytdan kerakli bo’lgan mamumotlarni qidirish mexanizmlarini beradi.  

 

«Butunjahon O’rgimchak to’ri»ning ishlashi haqida. 

WWW  (World  Wibe  Web)  –  bu  qanaqadir  Intеrnеtdan  ajratilgan  ma'lum  bir  joy  emas, 

kompyutеr  aloqa  o’rnatadigan  biror  nima  ham  emas.  Butunjahon  o’rgimchak  to’rini  Intеrnеt 

doirasidagi  xizmat  dеyish  to’g’riroq.  Wеb-sеrvеrlar  dеb  ataluvchi  ma'lum  protokollardan, 

kompyutеrlardan foydalanish orqali (chunki ular tarmoqqa ulangan va sеrvеr dasturiy ta'minotiga 

ega) Intеrnеt xizmati yo’lga qo’yiladi.  

Kompyutеr  wеb-sеrvеr  bo’lishi  uchun  Intеrnеtga  ulangan  va  sеrvеr  dasturiy  ta'minoti 

(DT)  ga  ega  bo’lishi  yеtarli.  Bu  DT  bilan  Windows,  Mac  OS,  Unix  kabi  opеratsion  tizimlar 

ta'minlay  oladi.  Wеb-sеrvеr  har  doim  Intеrnеtda  “o’tiradi”  va  talab  qilingan  tomonga  kеrakli 

axborotni jo’natadi.   

 

HTTP – nima? 

 

Gipеtmatn  jo’natish  protokoli  (HTTP)  wеb-brauzеr  va  wеb-sеrvеr  muloqotining  asosini 

tashkil etadi. Wеb-brauzеr HTTP maxsus komandasi orqali sеrvеr bilan bog’lanish uchun so’rov 

jo’natadi. Agar so’rov qoniqtirilsa, brauzеr sеrvеr bilan bog’lanadi. Qabul qiluvchi tomon nima 

qilishni  o’zi  hal  qiladi  yoki  ekranda  faylni  ko’rsatadi,  yoki  uni  diskda  saqlab  qo’yadi  va  h.k. 

HTTP Intеrnеtda foydalaniladigan  yagona protokol emas. Fayllar uzatish protokoli (Post Office 

Protocole  –  POP,  Simple  Mail  Transport  Protocole  -  SMTP),  shifrlangan  HTTP  protokoli 

(SHTTP) kabi protokollar mavjud.  

 

Mustaqil o’rganish uchun savollar: 

1.

 

Internet tushunchasi  

2.

 

Internetning xizmat turlari 

3.

 

Internetning WWW-xizmati 

4.

 

Web-saxifalarni yaratish qoydalarni tusuntiring 

5.

 

Web-sahofalarga qo’yiladigan  talablar qanday? 

6.

 

Saytnı rejalashtirishning asosiy  bosqichlarini tushuntirib bering’. 

7.  Web-saytning logik strukturasi deganda nimani tushunasiz? 

8. Web-saytning fizik strukturasi deganda nimani tushunasiz? 

 

30 

Ma`ruza - 8 

Mavzu: Brauzerlar va ularning turlari 

Reja: 

1. Brauzer xakida umumiy ma`lumotlar. 

2. Brauzerning rivojlanish tarixi.  

3. Brauzerlarning qo`llanilishi va ularning  xarakteristikasi. 

4. HTTP qaydnomasi. 

 

Brauzer,  sharhlovchi(kuzatib  boruvchi),  navigator  (ingliz  tilidan  browser  –  kitob 

varaqlovchi  inson  ma`nosini  anglatadi)  –  ob`ektlarning,  masalan  veb  sahifalarning 

vizuallashtirilishini  ko`rish  uchun  mo`ljallangan  dasturdir.  Bugungi  kunda  juda  ko`p  miqdorda 

brauzerlar  mavjud  bo`lib,  ular  ixtiyoriy  platformalar(amaliyot  tizimlar)  uchun  yozilgandir. 

Boshqacha  qilib  aytganda,    Veb-sharhlovchi  yoki  brаuzer   —  bu  veb-saytlarni  ko`rish,  ya`ni 

veb  sahifalarni  qayta  ishlash,  chiqarish,  bir  sahifadan  boshqasiga  o`tish  maqsadida  ularni 

«O`rgimchak  to`ridan»  so`rov  qilish  uchun    mo`ljallangan  dasturiy  ta`minotdir.  Ko`pgina 

brauzerlar 

FTP

-serverlarning  mundarijalarini  ko`rish  xususiyatiga  egadir.  Brauzerlar  «Butun 

dunyo  o`rgimchak  to`ri»  paydo  bo`lgandan  buyon  rivojlana  borib,  uning  o`sishi  natijasida 

shaxsiy komp`yuter uchun muhim dasturga aylangan. Hozirda brauzer — veb-sahifalarining turli 

tashkil  qiluvchilarini  qayta  ishlash  va  chiqarish  hamda  veb-saytlar  va  ularga  tashrif 

buyuruvchilar  o`rtasida  interfeysni  yaratib  beruvchi    kompleks  ilova  hisoblanadi.  Amaliy 

jixatdan barcha ommabop brauzerlar tekinga yoki boshqa ilovalarga qo`shib tarqatiladi, masalan: 

Internet  Explorer

  ( 

Windows

  ning  qismi  sifatida), 

Mozilla  Firefox

  (erkin  dasturiy  ta`minot), 

Opera

 (8.50 versiyasidan boshlab tekin), 

Safari

 ( 

Mac OS

 ning qismi sifatida). 

               Birinchi  keng  tarqalgan  grafik  interfeysli  brauzer  bo`lib  NCSA  Mosaic  hisoblangan, 

so`ngra  uzoq  vaqtgacha  Netscape  Navigator    bozorni  tark  etmagan.  1995  yilda  Microsoft 

kompaniyasi  Internet  Explorer  3.0  ni  o`z  ichiga  olgan    Windows  95  AT  ni  ishlab  chiqardi.  Bu 

esa  «brauzerlar  urushi»  boshlanishiga  asos  bo`ldi.  Natijada  Netscape  talofatga  uchradi,  Internet 

Explorer esa bozorning 95 foizdan ortig`ini egalladi. Talofatga uchrayotgan  Netscape esa MPL 

(Mozilla Public License) erkin litsenziyasida o`z brauzerining dastlabki kodini chiqardi va uning 

asosida yangi  Mozilla va Mozilla Firefox brauzerlari yaratildi hamda sekin-asta ommabop bo`la 

bordi. 2005 yilda Opera brauzeri ham tekinga tarqatila boshlandi. 

Agar  kurashda  asosiy  usul  bo`lib  brauzerlarga  spetsifik  va  nostandart  imkoniyatlarni 

qo`shish  bo`lmaganda,  brauzerlar  orasidagi  urush  korporatsiyalarning  tijorat  ishlari  bo`libgina 

hisoblanar  edi.  Ko`p  tafovutlar  xujjatlarga  interaktivlikni  beruvchi  stsenariy  tili  hisoblangan 

Javascript

  ni  qo`llashda  yuzaga  keldi.  Natijada  ko`p  xujjatlar  aniq  bir  brauzer  uchun 

optimallashib, boshqalarda umuman o`qilmadi.  

WWW-Konsortsium

  ko`pgina  puxta  ishlangan  standartlarni    qabul  qiladi  ( 

HTML

, 

Javascript

, 

CSS

 larning turli laxjalari va boshqalar), lekin bu standartlarga amal qilish butunlay 

brauzer  ishlab  chiqaruvchilariga  yuklatildi.  Oxirgi  yillarda  standartlarni  qo`llash  darajasi  ancha 

o`sdi  va  zamonaviy  brauzerlardan  faqat  Internet  Explorer  (2001  yilda  chiqqan  oltinchi 

laxjasi)standartlarga rioya qilishda muhim kamchiliklarga egadir(2006 yil 18 oktyabrda chiqqan 

ettinchi laxjasini standartlarga mos kelishi to`liq tekshirilmagan). 

Windows

  (

Microsoft

)  oilasidagi  amaliyot  tizimlarining  lokallashtirilgan  laxjalarida 

brauzerlar  shunchaki  sharhlovchilar,  tarmoq  sharhlovchilari  yoki  veb-sharhlovchilar  deb 

nomlanadi. 

 

Brauzerlarning qo`llanilishi va ularning xarakteristikasi xaqida. 

Brauzerlarning  ommabopligi  va  ularning  qo`llanilish  sohalari  ustida  so`z  yuritilar  ekan, 

bunda quyidagi taqsimotni keltirish mumkin: 

 Оммабоп браузерлар 

•

 

Opera

 

 

31 

•

 

Mozilla Firefox

 

•

 

Flock

 

•

 

Internet Explorer

 

•

 

Maxthon

 — 

Internet Explorer

 uchun dasturiy qobiqdir 

•

 

Safari

 —  

Konqueror

 kodiga asoslangan 

Камроқ тарқалган браузерлар 

•

 

Netscape Navigator

 

•

 

Konqueror

 

•

 

Galeon

 

•

 

Epiphany

 

•

 

Kazehakase

 

•

 

Charon

 

•

 

Arachne

 

•

 

K-Meleon

 

Матнли браузерлар 

•

 

Lynx

 

•

 

Links

 

•

 

W3M

 

•

 

Netrik

 

•

 

Elinks

 

•

 

Internet Browser

 

Мобиль телефонлар учун браузерлар 

•