NOSIMMETRIK QISQA TUTASHUVLARGA DOIR TAJRIBALAR. YERGA ULANISHLI VA ULANISHSIZ IKKI FAZALI QISQA TUTASHUV
Tajribadan koʻzlangan maqsad:
-Nosimmetrik qisqa tutashuvlarda qisqa tutashuv toklarini oʻlchash va natijalarni uch fazali tutashuv uchun natijalar bilan solishtirish.
Nazariy qism
Hisob-kitob maqsadlari uchun uch fazali tarmoq simmetrik yuklangan boʻlsa, uni bir fazali tarmoq bilan ifodalanishi mumkin (bu uch fazali qisqa tutashuv holatiga ham tegishlidir).
Nosimmetrik foydalanish sharoitlari (masalan, bir fazali yoki ikki fazali qisqa tutashuv) holatida sharoitlarning bir fazali tarmoq bilan ifodalanishi endi yetarli boʻlmaydi. Bunday holatlarda, hozirgi vaqtda, odatda, Forteskyu tomonidan ishlab chiqilgan hisob-kitob usuli – «simmetrik tarkibiy qismlar usuli»dan foydalaniladi. Bu yerda Nosimmetrik uch fazali tizim bir-biri bilan bogʻlanmagan simmetrik tizimlarga (tarkibiy qismlar tizimlariga) birlashtiriladi; unda keyinchalik standart hisob-kitoblar qoʻllanilishi mumkin.
Bir-biriga nisbatan 120 ° faza boʻyicha siljitilgan uch fazali ikkita natija beruvchi simmetrik tizim musbat faza va teskari faza deb ataladi. Uch tokli yoki bir xil fazali kuchlanishlarga ega uchinchi faza nol ketma-ketlik tizimi deb ataladi. Agar koʻrib chiqilayotgan uch fazali tizim teskari oʻtkazgichsiz uch simli tizim hisoblansa, nol ketma-ketlik tizimi har doim mavjud boʻlmaydi (yerga ulanish, yerga ulanish simi, kabel qobigʻi, nol sim).
Avval boshdan tarkibiy tizimlar oʻrtasida oʻzaro aloqa boʻlmaydi. Faqat Nosimmetrik nosozlik tufayli tegishli turdagi nosozlik uchun zanjirning xarakteristik ulanishi yuzaga keladi.
Simmetrik tarkibiy kuchlanishlarning boshqa simmetrik tarkibiy kuchlanishlar bilan bogʻlanishi quyidagi atamalarga olib keladi: bevosita ketma-ketlikning toʻliq qarshiligi, teskari ketma-ketlikning toʻliq qarshiligi va nol ketma-ketlikning toʻliq qarshiligi.
Bevosita ketma-ketlik toʻla qarshiligi
Fazalarning teskari ketma-ketligi toʻla qarshiligi Zg
Nol ketma-ketlik toʻla qarshiligi
Fazalarning bevosita ketma-ketligi tizimidan ta’minlanishda elektr bloki fazalarining bevosita ketma-ketlik toʻla qarshiligi Zm qisman faza kuchlanishi va oʻtkazgich tokini oʻz ichiga oladi. Bu uzatish liniyalari uchun ishchi qarshiligiga, transformatorlar va reaktor katushkalari uchun qisqa tutashuv qarshiligiga, generatorlar uchun esa – qisqa tutashuv paytida generatorning samarali toʻla qarshiligiga tengdir. Teskari ketma-ketlik qurilmasining toʻla qarshiligi Zg fazalarning teskari ketma-ketligi simmetrik tizimidan ta’minlanishda faza kuchlanishi va oʻtkazgich tokining nisbati hisoblanadi. Statik qurilmalar (masalan, liniyalar va transformatorlar) uchun fazalarning teskari ketma-ketligi toʻla qarshiligi musbat faza toʻla qarshiligiga teng, chunki fazalarning ketma-ketligi oʻtuvchi tok darajasiga ta’sir etmaydi.
Yuqorida qayd etilgan solishtirishlar yuzasidan qayd etishni istardikki, energetikada ishlatiladigan tarkibiy qismlarda impedans va reaktiv qarshilik oʻrtasida deyarli farq yoʻq, chunki bu yerda ekvivalent qarshiliklar, odatda, juda kichikdir.
Elektr qurilmaning nol ketma-ketligi toʻliq qarshiligi Zo, barcha uchta faza bitta oʻzgaruvchan kuchlanishga uzatilgan holatda, kuchlanishning tokka nisbati hisoblanadi. Qurilmaning uchta fazasi parallel boʻlib, ta’minlovchi simni tashkil etadi, toʻrtinchi sim esa (neytral sim, yerga ulanish, yerga ulanish simi, kabel qobigʻi, kabel zirhi) umumiy teskari liniya sifatida xizmat qiladi. Shunday qilib, ushbu umumiy teskari liniya nol ketma-ketligi tokini uch marta oʻtkazadi. Matematik jihatdan quyidagi miqdor hosil boʻladi: (Zm = fazalar bevosita ketma-ketligining toʻliq qarshiligi, ZE = teskari liniyaning toʻliq qarshiligi).
Ushbu tavsifdan quyidagicha xulosa chiqarish mumkin: nol ketma-ketlikning toʻliq qarshiligi har doim qurilmaning yulduz bilan ulanishiga tegishli boʻladi. Uchburchak sxemasidagi uskuna nol ketma-ketlikning toʻliq qarshiligiga ega boʻlishi mumkin emas.
Qurilma fazasining nol ketma-ketlik toʻla qarshiligi va bevosita yoki teskari ketma-ketlik impedanslari oʻrtasida umumiy e’tirof qilingan oʻzaro bogʻliqlik mavjud emas. Uzatish liniyalarida, masalan, nol ketma-ketlikning toʻliq qarshiligi liniya turiga (havo elektr uzatish liniyasi yoki kabel), liniya tuzilishiga (yerga ulanish simi, kabel qobigʻi yoki zirhi), shuningdek teskari liniya funksiyasi bir qismini oʻziga oladigan yer oʻtkazuvchanligiga bogʻliq boʻladi.
Q uyida keltirilgan generator, transformator va uzatish liniyasidan iborat tarmoq qisqa tutashuvlarning alohida turlarini oʻrganish uchun asos hisoblanadi.
Liniyalarning ishchi sigʻimlari hisobga olinmasligi kerak. Yuqorida keltirilgan rasmda Z – neytral nuqtaning ulanish turiga qarab, 0 dan (bevosita yerga ulangan neytral nuqta) cheksiz songacha (muallaq neytral nuqta) miqdorli tarmoqning yerga ulanish toʻliq qarshiligi.
Qisqa tutashuvlarning alohida turlari uchun qisqa tutashuv toklarini aniqlash uchun simmetrik tarkibiy qism usuli qoʻllaniladi. Qisqa tutashuvning turiga qarab, tarkibiy qismlar darajasiga uzatishda tarkibiy qismlar tizimlari qanday tarzda bir-biri bilan bogʻlanishini belgilaydigan muayyan sharoitlar nazarda tutilishi mumkin. Generator kuchlanishi ham nosimmetrik yuklamalarda simmetrik boʻlib qoladi, ya’ni tarmoq asimmetriyasi faqat tegishli shikastlanish sababli yuzaga kelgan.
Shu sababli, generatorning samarali kuchlanishi tarkibiy qismlar tizimlarida faqat fazalarning bevosita ketma-ketlik tizimida paydo boʻladi, ayni paytda teskari va nol ketma-ketlik tizimlari esa ta’minot uzatmaydi. Qisqa tutashuvda mavjud kuchlanish boshlangʻich kuchlanish yoki E oraliq kuchlanish deb ataladi. Hisob-kitob vaqtida ishonch hosil qilish maqsadida, odatda, 1.1• Un/√3 (bir fazali ifodalanish) miqdoridan foydalaniladi.
Navbatdagi boʻlimlar qisqa tutashuvlarning ehtimoliy turlariga va ular boʻyicha aniqlanishi mumkin boʻlgan qisqa tutashuv miqdorlariga bagʻishlangan (bunda, koʻplab nosozliklar tekshiruvi koʻrib chiqilmaydi).
2-rasmda koʻrsatilganidek, ikki fazali (yoki ikki simli) yerga tutashuv uchun ikkita tashqi L2 va L3 oʻtkazgichlarning yerga ulanishi dastlabki shart hisoblanadi.
Shikastlanish tok miqdori uchun lE qisqa tutashuv nuqtasida quyidagi formulani hosil qilamiz:
Zm, Zg va Z0 qisqa tutashuv yoʻlida tarkibiy qismlar impedanslarining tegishli miqdorini oʻzi ichiga oladi. Shikastlanish joyida ishga yaroqli oʻtkazgichning kuchlanishi quyidagini tashkil etadi:
3-rasmda shikastlanish nuqtasida toklar va kuchlanishlarning holati koʻrsatilgan. Soddalashtirish uchun tarmoqning barcha ekvivalent qarshiliklariga e’tibor berilmaydi.
3-rasm: Ikki fazali yerga tutashuvda qisqa tutashuv nuqtasidagi toklar va kuchlanishlar uchun vektor diagrammalari.
Yerga ulanishsiz fazalararo tutashuv
Erga ulanishsiz fazalararo tutashuv uchun ikkita tashqi L2 va L3 oʻtkazgichlar oʻrtasida ulanish nazarda tutiladi. Nosoz simlar toklari uchun quyidagi formula amal qiladi:
Zm va Zg qisqa tutashuv yoʻlida tarkibiy qismlar impedanslarining tegishli miqdorlarini oʻz ichiga oladi. Shikastlanish joyida uchta oʻtkazgichning kuchlanishi quyidagi yerga nisbatan miqdorlarga muvofiqdir:
4-rasmda shikastlanish nuqtasida toklar va kuchlanishlarning holati sifatli koʻrsatilgan; soddalashtirish uchun tarmoqning barcha ekvivalent qarshiliklariga yana e’tibor berilmaydi.
4-rasm: Yerga ulanishsiz fazalararo tutashuv uchun qisqa tutashuv nuqtasida toklar va kuchlanishlar uchun vektor diagrammalari.
ISHNI BAJARISH TARTIBI
Quyidagi rasmga muvofiq sxemani yigʻing.
Eng avvalo, yerga ulanishli ikki fazali qisqa tutashuv tadqiq qilinadi. Tarkibiy qismlar haddan tashqari yuqori toklar ta’sirida qolishi tufayli, tajribani tez va faqat liniyaning butun uzunligi boʻylab oʻtkazing. Uch fazali transformatorda kuchlanishni UN - 15% miqdoriga oʻrnating.
L1 va L2 simlarining qisman I1 va I2 qisqa tutashuv toklarini, shuningdek IK qisqa tutashuv tokini va yerga nisbatan L3 ishga yaroqli faza kuchlanishini oʻlchang:
IB = A IC = A ID = A UA = V
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Quyidagi savolga javob bering.
Nima uchun IK qisqa tutashuv toki ikkita qisman IB va IC qisqa tutashuv tokiga nisbatan kamroq?
Javob:_________________________________________________________ ________________________________________________________
Toʻliq shikastlanish tokini oʻlchaydigan oldingi tajriba tartibotiga muvofiq zanjirdan ampermetrni uzib qoʻying.
Endi bu yerga ulanishsiz ikki fazali qisqa tutashuvni yuzaga keltiradi. Quyidagi miqdorlarni oʻlchang:
IB = A IC = A UA = V
Ushbu ikki turdagi qisqa tutashuv uchun oʻlchangan miqdorlarni bir-biri bilan, shuningdek uch fazali qisqa tutashuv uchun miqdorlar bilan solishtiring va xulosalaringizni yozing
Xulosa:______________________________________________________________________________________________________________________
| 
