O‘quv qo‘llanma

10.5. Korporativ boshqaruvning asosiy tamoyillari

Korporativ boshqaruvning asosiy tamoyillariga quyidagilarni kiritishimiz mumkin:

adolatlilik - boshqaruv qoidalari adolatli bo‘lib, halol raqobatchilik sharoitida kompaniyaga muvaffaqiyatli harakat qilishga imkoniyat berishi va shu bilan birga barcha qatnashchilarning, shu jumladan minoritar aksiyadorlarning ham huquqlarini ta’minlash lozim.

• 
  ravshanlilik - kompaniyaga aloqador barcha muhim axborotlarning, shu jumladan mulkchilik shakli, moliyaviy holati, faoliyat natijalarini o‘z vaqtida va aniq oshkora qilinishini kerak.
  
• 
  hissadorlik- barcha boshqaruv organlarining vazifalari va vakolatlarini aniq ajratib berishni, Ijroiya organining Kuzatuv kengashi va aksiyadorlarga hisob berish majburiyatini yuklaydi.
  
• 
  javobgarlik - aksiyadorlar va bo shqa manfaatdor shaxslar oldida ma’muriyatning va kompaniya faoliyatiga bog‘liq qarorlarni qabul qiluvchi shaxslarning javobgarligi.
  

Aksiyadorlik jamiyatining boshqaruv tizimi korporativ boshqaruv tamoyillarining amalga oshishini ta’minlashi zarur.
Korxonalarda korporativ boshqaruv usullari qaror topishining ko‘rsatib o‘tilgan xususiyatlari, bir tomondan: O‘zbekiston Respublikasida o‘tish davrining asosiy yukini “o‘ziga olgan"ligi alohida roli bilan belgilanadi, bu yuk milliy iqtisodiyotni qayta qurishning kardinal tuzilmasiga hamda ijtimoiy ishlab chiqarishni tashkil qilishda an’anaviy yondashuvlarning o‘zgarishiga bog‘liqdir.
Boshqa tomondan, korporativ boshqaruv usullarini joriy etishning past sur’atlari va bunga bog‘liq kamchiliklarni aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini boshqaradigan me’yoriy - xuquqiy bazaning mukammal emasligi,
O‘zbekiston Respublikasida aksionerlashtirish jarayonining o‘ziga xos xususiyatlari, shuningdek korxona boshqaruvi oliy organlari va aksiyadorlarning amaliyotda korporativ boshqaruv tamoyillariga rioya qilishdagi sustkashligi bilan izohlanadi.
Bundan tashqari, aksiyadorlik jamiyatlarining rahbariyati va menejerlari tomonidan biznesni korporativ boshqarish bo‘yicha ilg‘or xorijiy tajribani etarli darajada o‘rganilmaganligi, shuningdek mazkur muammo nazorati hamda korxona faoliyatini boshqarish organlari tomonidan kompleks yondashuvning yo‘qligi kooperatsiya jarayonlariga salbiy ta’sir ko‘rsatdi. Mazkur nazorat va boshqaruv organ lari aksiyadorlik jamiyatlarini boshqarish jarayonlarini realizatsiya qilishning o‘ziga xos tomonlarini etarlicha hisobga olmaydi.
O‘zbekiston Respublikasida mulkchilikning aksiyadorlik shakli aksiyadorlar uchun o‘zini o‘zi qoplaydigan va investorlar uchun foydali bo‘libgina qolmasdan, balki xo‘jalik yuritishning bunday shakli mulkchilikning boshqa shakllariga (davlatga tegishli, qo‘shma, hususiy) nisbatan samarali ekanini yaqqol ko‘rsatuvchi namuna vazifasini ham bajaradi.