3-rasm. Infraqizil nurda vertolyot va samolyotning ko‘rinishi
Pelengator, reflektorni azimut bo‘yicha va nishon joyini burchagi bo‘yicha
burishi mumkin. Issiqlik nurlarini beruvchi nishonni payqash uchun- tank,
avtomobil, samolyot, kema va boshqalar-pelengatorni azimut bo‘yicha buradilar,
reflektorga nurlanayotgan nishonning infraqizil nurlari tushmaguncha, qabul
qilgich, nurning maksimum ta’sirini qayd qilganda nishon yo‘nalishi o‘rnatiladi.
Reflektorni vertikal burish burchagini o‘zgartirib, nishon yo‘nalishi vertikal
tekisligida o‘rnatadi. Nishon (tank, to‘p)
balandligini bila turib, joy relefini hisobga
olgan holda, taxminan nishongacha bo‘lgan masofani aniqlash mumkin. Operator
pelengatorni to‘g‘rilash imkonini beradigan asbob sifatida lyuminessent ekranlar
va elektron nur trubkalari (ENT) qo‘llaniladi. Lyuminessent ekranli pelengatorda,
bolometr qarshiligi shisha halqaga ikki polosali ko‘rinishda qo‘yilgan. Poloskalar
ketma-ket ulangan va elektr ko‘prikning ikki tarmog‘i hisoblanadi. U yoki bu
poloskadagi qarshilikning o‘zgarishi ko‘prik diagonalida yuzaga kelgan tokni qayd
qiluvchi galvanometr lampochka bilan yoritilgan ZnSO
3
qoplangan, sekin
aylanayotgan barabanga tushadi. ZnSO
3
galvanometr
kuzgusidan tushayotgan
nurda lyuminesensiyani beradi. Tokning o‘zgarishi, galvanometr kuzgusi
vaziyatini o‘zgartiradi, demak, ekran barabandagi mumlanadigan nuqtaning
vaziyati o‘zgaradi. Nishon bo‘lmaganda, galvanometr kuzgusi, yengil titrash
bilan
ekranda ingichka qisqa poloskani beradi. Nishon paydo bo‘lganda kuzguni
qulochlari kuchayadi va ekranda keng yorishgan polosa paydo bo‘ladi. Agar,
nishon bolometrning yoritilgan poloskalaridan biriga nur bersa, unda galvanometr
kuzgusini egilishi (burilishi) bir tomonga ko‘payadi, bu esa, ekranda yoritilgan
poloskaning vaziyatini va shaklini o‘zgartiradi. Nishonni nazorat qilayotgan
operator, pelengator reflektorini shunday ushlaydiki, ushlangan poloskalarning
kattaligi o‘ngdan ham, chapdan ham bir xil bo‘lsin. U paytda
pelengator nishonga
yo‘naltirilgan bo‘ladi.Chet el ochiq axborotlarida shunday yangilikliklar
keltirilganki, 60 sm diametrli parabolik reflektorda tanklar va avtomobillarni bir-
necha
km masofada payqash mumkin, kemalarni 20 km (20 metr xatolik bilan), 1,5
m diametrli kuzguli pelengator kemalarni 35 masofada 0,5° aniqlikda topadi. Tank
va avtomobillar shunday aniqlikda 1-2 km masofada payqaladi.
Pelengatorningsezgirligi juda katta. Ular shunday jismlarni payqash mumkin-ki,
o‘zlarining temperaturasi atrof fonidan 1/100000° ga farq qiladiganlar ham.
Bunday sezgirlik issiqlik pelengatorini keng tarqalishini ta’minladi.[5]
Do'stlaringiz bilan baham: