Oʻoʻoʻ Хусанов Алижон Каримович

Oʻoʻoʻ
Хусанов Алижон Каримович
Андижон давлат Университети Зоология ва Биокимё
кафедраси мудири доцент биология фанлари доктори
Ғанижонов Диёрбек Муродилжон ўғли
Андижон давлат Университети 1-босқич талабаси
Бегижонова Махмуда Маъруфжон қизи
Андижон давлат Университети 1-босқич талабаси
[e-mail]
Аннотация : ушбу тезисда Андижон вилоятининг жанубий (Мархамат ва унга чегарадош) худудларда ўтказган тадқиқотларимиз натижасида топилган одоната туркуми вакилларининг морфологияси ва уларнинг экологияси хақида қисқача малумот берилади. Шу ўринда ниначиларнинг био хилма-хилликни сақлашдаги беқиёс ўрни хақида сўз боради.
Калит сўзлар: фауна, Zygoptera, Anisoptera, Ansizigoptera, морфология.
Ниначилар – дунё фаунасида 6650 дан ортик турни ўз ичига олган қадимий яхши учувчи хашаротлар гурухидир. Юкори морфологик ихтисосликни хисобга олган холда ниначилар хашаротлар синфида алохида ўрин эгаллайди. Хозирги вақтда ниначиларга тегишли бўлган юқори таксонлар, уларнинг хажми ва оилавий алоқалари бўйича аниқ тўхтам мавжуд эмас. Ниначилар учта кичик туркумга бўлинган Zygoptera, Anisoptera, Ansizigoptera. Хозирги вақтда олимлар ниначиларни 40 га яқин оилага бирлаштиради. Ниначилар жуда кенг тарқалган бўлиб, чучук сув хавзалари бор жойда учрайди, чунки улар личинкалик холида сувда хаёт кечиради. Ниначилар йиртқич бўлиб талайгина зарарли хашаротларни еб битиради. Ниначилар асосан тропик минтақаларда кенг тарқалган МДХ давлатларида 165 тури учрайди.
Биз Андижон вилоятининг жанубий қисмида жойлашган Мархамат туманида олиб борган тадқиқотларимиз натижасида calopteryx virgo, ва ischnura heterostika турларини учратдик ва ушбу турларнинг морфологиясини ўрганиб чиқдик. Мархамат тумани тадқиқот худуди этиб танланди, худуд иқлими кескин континентал йиллик йоғин миқдори 218-320 мм ни ташкил қилади. Calopteryx virgo тур вакиллари одатда оқава сувлар қирғоғидаги ўсимликлар атрофида яшайди ва ривожланади. Узунлиги 45-49 мм, қорин қисми 34-36 мм, орқа томони 30-31 мм. Эркакларининг ранги яшил кўк танаси металл порлоқ рангда. Урғочиларида птеростигма ўрнида томирлар кесиб ўтадиган кўримсиз нуқта бор, қанотлари шафоф, кулранг-жигарранг танаси бронза- яшил, олд томони ялтироқ тусда бўлади. Ушбу тур Россия ва европада кенг тарқалган бўлиб Россиянинг айрим худудларида Қизил китобга киритилган.