Oodatiy fikrlash mahorati yoxud kreativlik qanday shakllantiriladi?

Yakunlovchi suhbat. Yakunlovchi suhbat o‘quvchilar o‘rganilgan 

mavzu  bo‘yicha xulosa chiqara  olishlari  uchun  o‘tkaziladi,.  Masalan, 

“Granit”  mavzusi  o ‘rganilgandan  keyin  quyidagi  savollar  bo‘yicha 

yakunlovchi  suhbat  o ‘tkaziladi:  Biz  qanday  mavzu  bilan  tanishdik? 

Qanday  yangiliklami  bildik?  Granit  qanday  tuzilishga  ega?  Granit 

rangi  nimaga  bog‘liq?  Granit  tarkibiga  nimalar  kiradi?  Granitdagi 

kvars  qanday  aniqlanadi?  Granitning  yemirilishi  natijasida  nimalar 

hosil bo‘ladi?

Tasviriy  qurollami  ko ‘rsatish  asosidagi  suhbat.  Tabiatshunoslik 

darslarida  ko‘pincha  suratlardan  foydalaniladi.  Masalan,  “Dashtlar” 

mavzusini (4-sinf) o‘rganishda o‘qituvchi “Bahorda dasht” nomli su- 

ratni  iladi  va  uning  bo‘yicha  suhbat  o‘tkaziladi.  0 ‘quvchilar  ushbu

345

savollarga javob  berishlari  kerak:  suratda  nimalar  tasvirlangan?  Su- 

ratda  qanday  o‘simliklami  ko‘ryapsiz?  (qum  giyohi,  lola,  gulsapsar, 

saksovul). Nima uchun dashtda o‘simliklar kam? Nima uchun dashtda 

baland daraxtlar yo‘q? Suratda tasvirlangan hayvonlami sanab bering 

(burgut, ilon, kalxat, dasht qarg‘asi, suvilon, qum quyoni). Bu hayvon­

lar nima bilan oziqlanadilar?

Yordamchi  savollar bo‘yicha  suratni  tahlil  qilib,  o‘quvchilar yan­

gi  ma’lumot  oladilar,  chunki  o‘qituvchi  o‘quvchilaming javoblarini 

to‘ldiradi, tushuntiradi va aniqlaydi.

0 ‘qilgan darslik maqolasi asosida suhbat.  Suhbatning maqsadi -  u 

yoki  bu  tabiat hodisasini  bolalar tomonidan  to‘g ‘ri  tushunilganligini 

aniqlash,  tabiatshunoslik  maqolasini  o ‘qishdan  olingan  yangi  bilim­

lami mustahkamlash va sistemalashtirishdir.

Shunday  maqolalami  1-sinfda  o‘qishda  qisqa  suhbat  o‘tkaziladi, 

unda bolalaming o ‘qilgan maqola mazmunini qanday tushunganlikla- 

rini aniqlashga yordam beruvchi 2-3  ta savol beriladi.  Keyin maqola 

mantiqan  tugallangan  qismlar  bo‘yicha  о‘qiladi  va  o ‘qilganlaming 

mazmuni  aniqlanadi.  Shundan  keyin  o ‘quvchilarga  o ‘qilgan  qismda 

qancha jumla bo‘lsa, o ‘shancha savol beriladi. Matn albatta o‘qituvchi 

tomonidan  sharhlab  beriladi,  uni  hikoya,  ko‘rgazmali  qurollami, 

o‘qitishning texnika vositalarini  namoyish  qilish bilan birga olib bo­

riladi.  Suhbat o‘quvchi bilimlarini o‘zlashtirish darajasini aniqlash bi­

lan tugallanadi.