Ona tili darslik

 
 
 
2. Vositali to‘ldiruvchi 
 
Vositali  to‘ldiruvchi  bosh,  qaratqich,  tushum  kelishiklaridan  boshqa 
kelishikdagi  birliklar  bilan  hamda  ko‘makchili  ishlatilgan  birliklar  bilan 
ifodalanadi.  Vositali  to‘ldiruvchilarning  ma’nolari  va  so‘roqlari  turlichadir. 
Mazkur to‘ldiruvchilarni jo‘nalish, o‘rin-payt, chiqish kelishiklari affikslari hamda 
«bilan»,  «uchun»,  «to‘g‘  risida»,  «haqida»  kabi  ko‘makchilar  shakllantirib,  ular 
kimga?  nimaga?  kimda? nimada? kimdan? nimadan?  kim  bilan? nima  bilan?  kim 
uchun?  kim  to‘g‘  risida?  nima  xususida?  kabi  so‘roqlaridan  biriga  javob  bo‘ladi. 
Masalan:  inson  bilimga  intiladi  va  qachonki  unda  bilimga  tashnalik  so‘nsa,  u 
insoniylikdan mahrum bo‘ladi. («Tafakkur gulshani»). Do‘sting bilan sirdosh bo‘l 
(Maqol). Mineral tuz, bosh miya uchun zarur bo‘lgan efir moyi aksar yong‘ oqning 
mag‘zidan  olinadi.  (J.Abdullaxonov).  G‘  oyib  endi  «studentlikning  oltin  davri» 
haqida  zavq-shavq  bilan  hikoya  boshladi.  (J.Abdullaxonov).  Manna  endi  uning 
yaxshi xislatlari to‘g‘ risida gap ketyapti. (J.Abdullaxonov). 
Vositali to‘ldiruvchi ko‘pincha fe’l bilan ifodalangan bo‘laklarga, ba’zan esa 
sifat,  ravish,  ot,  modal  so‘z  bilan  ifodalangan  bo‘laklarga  ham  bog‘lanib  keladi. 
Masalan:  Bu  –  professor  Jamolovning  saxiyligi,  yoshlarga  mehr-muhabbatining 
mevasi,  albatta.  (J.Abdullaxonov).  Temirjon  gamma  nurlarini  hayot  uchun  faqat 
ofat  manbai  deb  bilardi.  (J.Abdullaxonov).  Temirjon  uning  bu  uyda  xizmat 
qilishidan bexabar edi. (J.Abdullaxonov). Uning tashqi ko‘rinishi sokin tuyulsa-da, 
ichki dunyosi olam-olam orzularga  boy... (J.Abdullaxonov). 

---

 
 
200