Ona tili darslik

4 -§.    Sifatlarning otlashishi 
 
    Sifat turkumidagi so‘zlar ba’zan ot turkumidagi so‘zlarning ma’nosini ifodalab, 
uning vazifasini bajarib kelishi mumkin. Bunda sifat o‘zining leksik va grammatik 
ma’nosini  yo‘qotib,  predmetlik  ma’nosini  ifodalaydi.  Gapda  sifat  bog‘lanib 
kelayotgan  otning  tushib  qolishi  natijasida  sifat  uning  predmetlik  ma’nosini  ham, 

---

 
 
94 
morfologik belgisini ham, sintaktik vazifasini ham o‘z ustiga oladi. Misol: YAxshi 
topib  gapiradi,  yomon  qopib  gapiradi  gapida  yaxshi  (odam),  yomon  (odam) 
sifatlari  tushib  qolgan  kim?  so‘rog‘iga  javob  bo‘lgan,  bosh  kelishikdagi,  ega 
vazivasidagi  ot vazifasini bajargan. Odam oti gapda tushib qolgani tufayli yaxshi, 
yomon sifatlari otlashishgan. Bu hodisa gap tarkibida yuz bergan. Bunga nutqning 
ixchamlikka  intilishi  sabab    bo‘ladi.  Sifatlarga  oid  so‘zlarning  hammasi  ham 
otlashavermaydi.  Asosan  belgi-xususiyat  bildiruvchi  sifatlar,  kishilarning  laqabini 
bildiruvchi  (tajang,  maymoq,  cho‘tir,  darroz)  sifatlar,  hayvonlarning  tusini 
bildiruvchi (saman, to‘riq, bo‘z, qashqa) sifatlari otlashadi.  
Otlashgan  sifatlar  aniqlovchilik  vazifasidan  chiqib,  otga  xos  ega,  kesim, 
to‘ldiruvchi,  qaratqich  aniqlovchi,  undalma  vazifasini  bajaradi.  Misol:  Aqlsizlar 
gap  bermaydi  otasiga.  (A.Po‘lat)  Mard  bo‘lgandan  keyin  yomonni  ham  yaxshilik 
bilan  engar  ekan.  (P.Kodirov)  YAxshining  so‘zi  qaymoq,  yomonning  so‘zi 
to‘qmoq. (Maqol)  YAxshilar, uni eslang!