O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1  Bahrom  G o ‘r  soson iy  hukmdorlardan  biri,  421—438-yillarda  saltanatni 

boshqargan.  Bahrom  qulon  ovi  bilan  mashhur  bo'Igani  uchun  «G o‘r»  laqabini 

olgan  (Qarang:  Mahmudov  M.  Kom il  inson  ajdodlar  orzusi.  Toshkent,  2002, 

113-bet).

2  Nizomulmulk.  Siyosatnoma  yoki  siyar  ul-mulk.  Toshkent,  1997,  32-bet.

3  0 ‘sha  asar,  35-bet.

166

---

uning 

soyasi  bo‘lmish  shohga  qarshi  bosh  ko‘tarsa,  ahvoli  shun- 

’iday 

bo‘ladi»‘,  deb  jar  soladilar.

Nizomulmulkning  fikricha,  mamlakatda  adolatni  qaror 

toptirmoq 

uchun  qonun  ustuvorligini  ta’minlamoq  darkor.  Jazo 

ham 

adolatli  bo‘lmog‘i  lozim.  Qonun  kuchi  sezilmaydigan  dav- 

latda 

adolat  haqida  so‘z  bo‘lishi  mumkin  emas.  Mamlakatda  qonun 

'Ustuvorligini  ta’minlashda  hokimlar,  qozilarning  mas’uliyati  haqida 

fikr 

yuritgan  Nizomulmulk,  bunday  mas’uliyatli  amalni  johil  va 

Порок 

kishilarga  ishonib  topshirib  bo‘lmaydi,  bunday  amalni 

faqat 

pok,  porso  odamlarga  berish  lozim,2  deydi.

O'rta  asr  musulmon  faylasuflari  insonda  insoniy  fazilatlar, 

Xislatlarni  shakllantirishda  odob-axloqning  o‘rni  va  ahamiyati 

beqiyos  ekanligini  har  tomonlama  isbotlab  berdilar.  Bunday 

tendensiyani  Unsurulmaoliy  Kaykovus,  Yusuf  Xos  Hojib,  Ah­

mad  Yugnakiy,  Ismoil  Juijoniy,  Mahmud  Zamaxshariy  asar- 

laridan  darhol  ilg‘ab  olish  mumkin.

Insonning  axloqiy  fazilatlari,  uni  shakllantirish  va  rivojlan- 

tirish 

yo‘llari  haqidagi  ajoyib  fikr-mulohazalarni  o‘rta  asr  Shar- 

qining 

eng  nodir  pandnomalaridan  biri  Unsurulmaoliy  Kay- 

kovusning3  «Qobusnoma»4  asarida  yaqqol  ko‘rish  mumkin.

«Qobusnoma»da  ta ’kidlanishicha,  insonning  eng  muhim  ax­

loqiy  fazilatlaridan  biri  ota  va  onani  hurmat  qilishdir.  Chunki 

ota-ona  farzandini  voyaga  yetkazish  uchun  bisotida  mavjud  bo‘lgan 

barcha 

yaxshiliklarni  unga  safarbar  qiladi.  Bu  borada  duch  kel-

1  Nizomulmulk.  Siyosatnoma  yoki  siyar  ul-mulk.  Toshkent,  1997,  36-bet.