O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1  Qarang:  Xalq  so ‘zi,  1998-yil  6-avgust.

131

---

Ibrohim  ibn  Ma’qil  an-Nasafiy,  N a’ima  ibn  Hammod  al-Mar- 

vaziy,  Hofiz  al-Xorazmiy,  Jamoliddin  an-Nasafly,  Imom  Ab- 

dulhasan  Ahmad  ibn  Muhammad  as-Samarqandiy  kabi  muhad- 

dislar  ham  hadis  to ‘plamIari  yaratdilar.

Hadisshunoslikning  «sahih»  yo‘nalishining  asoschisi,  «barcha 

muhaddislaming  peshvosi»  degan  sharafli  nomga  sazovor  bo‘lgan 

buxorolik  mashhur  alloma  Abu  Abdulloh  Muhammad  ibn  Is- 

moil  al-Buxoriy1  o‘zining  butun  umrini  hadislarni  to ‘plashdek 

o‘ta  savob  ishga  bag‘ishladi.  Xalifalik  hududidagi  shaharlar,  qishloq- 

larni  poy-u  piyoda  kezib  600  ming  hadis  to'pladi.  Ularning 

ko‘pini  yodlab  oldi.  To'plagan  600  ming  hadislaridan  eng  to‘g‘ri, 

eng  ishonchli  7275  tasini  o‘zining  buyuk  asari  «Al-Jomi’  as- 

sahih»  («Ishonarli  to ‘plam»)ga  kiritdi.  To‘plam  Makkai  mukar- 

ramada,  Madinai  munawarada  va  Buxoroi  sharifda  o‘n  olti  yil 

davomida  yozilgan.  Muqaddas  kitobda  birinchi  marta  hadislar 

fiqh  sohalariga  (islom  huquqshunosligi)  asoslanib  joylashtirildi. 

Xuddi  shuning  uchun  «Al-Jomi’  as-sahih»  3450  bobdan  iborat 

97  kitobni  tashkil  etgan  edi.  O'sha  97  kitob  to ‘rt  jildga  mujas- 

samlashgan2.

To‘plamga  kiritilgan  hadislar  orasida  biri  ikkinchisini  maz- 

munan  takrorlamaydiganlarining  soni  to ‘rt  mingni  tashkil  etdi. 

Ismoil  Buxoriy  yuksak  insoniy  fazilatlar,  xislatlarni  o‘zida  mu- 

jassamlashtirgan  ma’naviy-axloqiy  yetuk  kishilar  sonining  ortib 

borishini  orzu  qilardi.  Inson  ma’naviy  qiyofasining  mag‘zini  imon- 

e’tiqod  tashkil  etadi,  deb  bilardi.  Xuddi  shuning  uchun  ham 

inson  im on-e’tiqodini  mustahkamlash  yo‘llarini  izlardi.  Imon- 

e’tiqodning  mustahkamligi,  barqarorligini  ta ’minlovchi  omillar,