O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol


  Qarang:  Чалоян  В.К.  Восток  и  Запад.  М .,  1979,  476-bet



Download 10,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet107/412
Sana12.09.2021
Hajmi10,33 Mb.
#172143
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   412
Bog'liq
Inson falsafasi. Choriyev A

1  Qarang:  Чалоян  В.К.  Восток  и  Запад.  М .,  1979,  476-bet.

2  Qarang:  Менендес  Пидаль.  Избранные  произведения.  М .,  1961,  484-bet.

3  Qarang:  Вестник  Европы,  1811,  ч.55,  № 1,  47-bet.  Iqtibos,  N .Kom ilovning 

«Tafakkur  karvonlari»  (Toshkent,  1999,  264—265-betlar)  kitobidan  olindi.

129


b)  Sunniylik:  mutakallimlik,  mu’taziliylik  va  shialik 

ta’limotlarida  inson  borlig‘i

0 ‘rta  asrlar  musulmon  falsafasining  eng  yirik  diniy-falsafiy 

ta’limoti  sunniylik  VTI  asrning  ikkinchi  yarmida  Arabistonda  vu­

judga  keldi  hamda  VIII—XII  asrlarda  arab  xalifaligidagi  g'oyaviy- 

siyosiy  kurashlar  jarayonida  islom  falsafasidagi  yirik  ta ’limot  si- 

fatida  shakllandi.  Ma’lumki,  VII—VIII  asrlarda  arab  xalifaligining 

uzluksiz  kengayib  borishi,  xalifalik  tarkibiga  zo‘rlab  kiritilgan 

mamlakatlar  xalqlari  turmush  tarzining  majburan  arablashtiri- 

lishi,  mahalliy  aholi  turmush  tarzidan  islomgacha  bo‘lgan  urf- 

odatlarning  zo‘rlik  bilan  yo‘qotilishi,  o‘z  navbatida,  imperiya 

hududida  yashovchi  barcha  xalqlaming  madaniy-ma’naviy  muno- 

sabatlaridagi  turli  ziddiyatlarni  ham  keskinlashtirib  yubordi.  Ana 

shunday  ziddiyatlarni  bartaraf  etish  maqsadida  islom  dinini  qabul 

qilgan  barcha  xalqlar  uchun  ibrat  bo‘ladigan  M uhammad 

payg‘ambar  va  uning  avlodlari,  musulmon  olamining  buyuk  kishi- 

lari,  valiylari,  shayx-u  imomlarining  pand-u  nasihatlarini  ifo- 

dalovchi  rivoyat-u  bashoratlarda  o‘z  ifodasini  topgan  sunnalardan1 

foydalanish  urf  bo‘ldi.  Markazlashgan  arab  davlati  shakllanayo- 

tgan  dastlabki  davrlarda  xalifalik,  ya’ni  davlat  boshliqlari  hokimi- 

yatni  idora  etishda  sunnalarga  asoslandilar.  Sunnizm  xalifalikda 

davlat  siyosatining  asosini  tashkil  etuvchi  yirik  ta’limot  sifatida 

shakllandi  va  rivojlandi.

Sunnizmning  g'oyaviy  asosini  tashkil  etgan  sunnalarning 

to'plam lari  hadislar  deb  nomlangan.  Musulmon  falsafasida 

«hadis»,  «sunna»  tushunchalari  bir  xil  m a’noda  ishlatila  bosh- 

landi.  Hadislarni  to'plash  Muhammad  payg'ambar  hayotligi- 

dayoq  Abdulloh  ibn  Amir  ibn  Anas,  Ali  ibn  Abu  Toliblar 

tomonidan  boshlangan  edi.  Birinchi  hadislar  to'plam ini  xalifa 

Umar  ko'rsatmasiga  muvofiq  Ibn  Shihob  az-Zuhariy  yaratdi. 

Lekin  ushbu  to'plamdagi  hadislar  hali  qat’iy  bir  tartibga  solin- 

magan  edi.  Boz  ustiga,  VII—VIII  asrlarda  arab  xalifaligi  hudu­

dida  vujudga  kelgan  turli  siyosiy,  madaniy-ma’naviy  ziddiyat- 

lar,  amir-u  hokimlarga  bo'lgan  xushomadgo‘ylik,  laganbardor-

1  Sunna  arabcha  so ‘z  b o ‘lib,  urf-odat,  an’ana,  xatti-harakat  tarzi  degan  m a’noni 


Download 10,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   412




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish