O z b e k is t o n r es p u b L i k a s I o liy

T arbiyada  m illiy  va  um um insoniy  qadriyatlarning 
ustunligi  qoidasi
0 ‘quvchilarning  um uminsoniy  va  Vatanimiz  qadriyatlari,  boy 
madaniyati bilan tanishtirish, dunyoviy va diniy bilimlarni  egallashga 
boMgan  talablarini  shakllantirish  malakalarini  oshirish,  ularni  tobora 
boyitish,  estetik  tushunchalarini  shakllantirish ju d a   muhimdir.
0 ‘zbek xalqiningm adaniy m e ro s in io ‘rganishdavarivojlantirishda 
milliy  o ‘ziga  xosligi,  m a ’naviy  xususiyatlarini  hisobga  olib,  xalq 
pedagogikasi  a n ’analariga  suyangan  holda  ish  k o ‘rilishi  maqsadga 
muvofiq.  0 ‘quvchilarda  kishilik jam iyatiga  muhabbatni  tarbiyalash, 
ularni  tabiat  muhofazasi,  madaniy  yodgorliklarni  saqlash  ishlariga 
jalb   qilish  lozim.
124

---

U m u m in s o n iy lik -b u   barcha  insonga xos boMgan,  uning  madaniy 
va  milliy  k o ‘p  qirraliligidir.  y a ’ni,  turli  millat  vakillariga  hurmat, 
turli  dinlar  va  boshqa  madaniyatlarni  o ‘ziga  xosligini  tan  olish, 
qadriyatlarni  hurmatlashni  nazarda  tutadi.
0 ‘quvchilarga 
eng 
avvalo, 
o ‘z 
xalqining 
milliy-madaniy 
merosiga,  tiliga,  a n ’ana  va  urf-odatlariga,  shuningdek,  boshqa 
xalqlarning  m a ’naviy  boyliklariga  boMgan  qiziqishlarini  tarbiyalash 
lozim.  Bunda  uning  bilim  doirasini  kengaytirishga,  turli  xalqlar 
madaniyati  bilan  tanishtirishga  alohida  e ’tibor  berish  zarur.  Milliy 
qadriyatlardan:  ona  zamin  tabiati,  milliy  xalq  san’ati,  a n ’analarining 
milliy estetik manbalari,  sharqning jum ladan, 0 ‘zbekistonning badiiy 
madaniyati,  tarixi  orqali  o ‘quvchilarda  milliy  axloq  a n ’analari  ruhini 
shakllantirishda,  milliy  o ‘z -o‘zini  anglatishda,  baynalminallik  va 
vatanparvarlik  tu y g ‘ularini  rivojlantirishda  foydalanish  darkor.
M a ’naviy  qadriyatlar  va  g ‘oyalar  har  xil  millat  o ‘quvchilarini 
birlashtiradi,  o ‘quv  va  mehnat  faoliyatlarini  uyushtirishga  yordam 
beradi.  OMmishga  nazar  tashlasak,  xalq  pedagogikasini  bola 
tarbiyasidagi  boy  tajribalari  hayotga  toMa  tatbiq  etilmaganligi, 
buyuk  allomalarning  pedagogik  qarashlari,  sharqona  urf-odatlar, 
boy  a n ’analar,  hayotga  joriy  etilmaganligi  tarbiya  borasida  talay 
qusurlarning  yuzaga  kelishiga  sabab  boMdi.
Xalqimizning  k o ‘p  asrlik  qadriyatlarini,  ulkan  va  boy  madaniy 
merosini  chuqur  bilmasdan,  milliy  o ‘zlikni  anglash,  milliy  g ‘urur 
tuyg ‘usini  qaror  toptirish  mumkin  emas.
0 ‘zbek  xalqi  k o ‘p  asrlik  tarixiy  taraqqiyotida  katta  madaniyatni 
yaratdi.  U  yaratgan  boyliklar  yoshlar  tarbiyasida  muhim  vosita 
boMib  xizmat  qiladi.  Ismoil  al-Buxoriy,  al-Xorazm iy,  Beruniy, 
Farobiy,  Abu  Ali  ibn  Sino,  Y u s u f  Xos  Hojib,  Ahmad  Yugnakiy, 
Sa’di  Sheroziy,  Ahmad  Yassaviy,  Nizomiy  Ganjaviy,  Farididdin 
Attor,  Abdurahmon  Jomiy,  Alisher  Navoiy  va  boshqa  buyuk
125

---

m utafakkirlarning  asarlari  orqali  o ‘quvchilar  g o ‘zal  axloq,  baxt, 
insof,  poklik,  iffat,  sabr-matonat,  mehr-shafqat,  sihat-salomatlik, ota- 
onani  hurmat  qilish  qoidalari  haqida  keng  tasavvurga  ega  b o ‘ladilar. 
Insoniylik o ‘z tarkibiga  insonning  eng yaxshi  axloqiy  xususiyatlarini 
y a ’ni,  odamlar o ‘rtasida o ‘zaro yaxshi  m unosabatda boMish, d o ‘stlik, 
ota-onaga  sadoqatlilik,  mehnatsevarlik,  diyonatlilik  kabi  fazilatlami 
qam rab  oladi.  Xalqimiz  bolalarning  yoshligidan  ana  shu  g o ‘zal 
fazilatlarini  tarbiyalashga  ahamiyat  berib  keladi.
M aktablarimizdagi  tarbiyaning  mazmunini  milliy  va  um umin- 
soniy  qadriyatlar  belgilashi  lozim,  y a ’ni  t a ’lim-tarbiya  m azm unida 
insonparvarlik,  tenglik,  xalqparvarlik,  demokratiya  g ‘oyalari  ustivor 
boMishi  lozim.  M asalan,  O ybekning  «Navoiy»,  Abdulla Qodiriyning 
« 0 ‘tgan  kunlar»,  Abdulla  Qahhorning  «Sinchalak»  kabi  asarlari 
milliy va um uminsoniy demokratik va gumanistik qadriyatlar nuqtayi 
nazaridan  o ‘rganilishi  m aqsadga  muvofiqdir.
Odob haqida Islom  dinida ham  k o ‘p  ibratli  gaplar aytilgan.  Islom 
dini  insonni  ezgulikka,  halollikka,  g o ‘zal  axloqqa  chaqiradi.  Islom 
odobini  esdan  chiqarish,  unga  amal  qilmaslikning  oqibati  nimalarga 
olib  kelishini  hayotning  o ‘zi  ko'rsatyapti.  Millatning  saodati, 
davlatning  tinchligi  va  farovonligi  a w a l o   yoshlam ing  tarbiyasiga 
bogMiq.  Shuning  uchun  unutilayozgan  m a ’naviy  qadriyatlarimizni 
tiklash  v a   kelgusi  avlodlarga  yetkazish  bugungi  kunning  dolzarb 
vazifasidir.