O z b e k is t o n r es p u b L i k a s I o liy


VIII  bob.  0 ‘QITISH  M ETODLARI  VA  VOSITALARI



Download 4,55 Mb.
Pdf ko'rish
bet51/158
Sana18.08.2021
Hajmi4,55 Mb.
#151001
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   158
Bog'liq
'pedagogika

VIII  bob.  0 ‘QITISH  M ETODLARI  VA  VOSITALARI
B a ’zi  didaktik  metodistlar  ta ’lim  metodlarini  o ‘quvchilarni 
bilmaslikdan bilishga borish y o ‘li, ayrim olim laresa, ularni o ‘qituvchi 
va  o ‘quvchi  faoliyatini  o ‘zaro  b o g ‘lovchi  metodlar,  deb  qarashadi. 
Ta’lim  metodlarini  o ‘quv  ishlari  majmuyi,  shuningdek,  t a ’lim 
mazmuni  shaklida qarash  g ‘oyasi  ham  bor.  Bu  qarashlarning  qay  biri 
asosida  ta ’lim  metodlarining  mohiyati,  o ‘quv-tarbiya  jarayonidagi 
funksiyalarini  batafsilroq  t a s a w u r   etish  mumkin?  Didaktikada  hali 
ham  eng  munozarali  muam molardan  biri  ta ’lim  metodlari  tasnifi 
masalasidir.
Ularni  ta ’lim  manbalari,  didaktik  vazifalar,  mantiqiy  fikrlash 
shakllariga  qarab  tasnif  etish  moyilligi  mavjud.  T a ’lim  metodlarini 
tasnif  etishda  shu  y o ‘nalishlardan  qay  biri  m a ’qul?  Yoki  ta ’lim 
metodlarini  tasnif  etishning  boshqa  mezonlari  ham  mavjudmi? 
Adabiyotlarda  « o ‘qitish 
metodlari», 
« o ‘qish 
metodlari» 
kabi 
terminlar qoMlanadi.  Shunday  b o ‘lgach,  «ta’lim  metodlari»  iborasini 
ishlatishga  ehtiyoj  bormi?  Metod  termini  yunonchadan  tarjima 
qilinganda  m a ’lum  bir  maqsadga  erishish  y o ‘li,  faoliyat  usuli 
m a ’nolarini  anglatadi.  T a ’lim  metodi  deganda  ta ’lim  jarayonida 
o ‘qituvchi 
va 
o'q uvchilarning 
kutilgan 
maqsadga 
erishishga 
qaratilgan  hamkorlikdagi  faoliyat  usullari  tushuniladi.  Ularga  k o ‘ra 
ta ’lim  mazmunini  o ‘zlashtirishga  mos  faoliyat  tanlanadi.
T a ’lim  metodlari  o ‘quv-tarbiya  jarayonining  tarkibiy  qismi 
b o ‘lib,  ularsiz  ta ’lim  maqsadi,  vazifalarini  amalga  oshirish,  o ‘quv 
materiallari  mazmunini  o ‘zlashtirish  mumkin  emas.
T a ’lim  metodlari  ham  o ‘quv  materiali  mazmuniga,  binobarin, 
bolalarning  m a ’lumoti,  kamoloti,  tarbiyasiga,  shuningdek,  o ‘qitish,
6
-
81


o ‘qish  faoliyatlarining  bir-biriga  kirishuvi  va  shu  asnoda  o ‘zaro 
t a ’sim ing  yuzaga  chiqishiga  y o ‘nalgan.  T a ’lim  metodi  vositasida 
o ‘qituvchi  va  o ‘quvchining  faoliyati  o ‘zaro  muvofiqlashadi.  T a ’lim 
m e t o d i - o ‘qituvchi va o ‘quvchilam ing m a ’lumot m azm uniga y o ‘nal- 
gan  faoliyatini  tartibga  solish  y o ‘lidir.  T a ’lim  metodlari  tarkiban 
o ‘qitish  metodlari  va  o ‘qish  metodlaridan  iborat.
1. 
O g ‘z a k i b a y o n  m e to d la r i. Hikoya, suhbat, m a ’ruza ta ’limning 
bilimlarni  o g ‘zaki  bayon  qilish  metodlari  sanaladi.  Bu  m etodlar 
evristik  suhbatni  hisobga  olmaganda,  asosan,  o ‘quvchilam ing  xoti- 
rasiga moMjallab  tashkil  etiladi,  tuzilish jihatidan  ularning tarkibi  bir 
xil:  o ‘qituvchi  tushuntiradi,  bolalar  tinglaydi.
H ik o y a .  Hikoyaning  bir  necha  xil  turi  mavjud:  kirish  h ik o y a s i -  
o ‘quv  materialini  o ‘rganishga  bolalarni  tayyorlash  m aqsadida 
o ‘tkaziladi.  Kirish  hikoyasi  badiiy  asarlar  bilan  tanishtirish,  yangi 
m avzuga  oid  omillami  eslash,  ularni  dastlabki  tahlil  etish  bilan 
daxldor metoddir;  bayon  shaklidagi  h ik o y a - y a n g i  o ‘quv  materialini 
bevosita  idrok  etish  bilan  aloqador  metod  hisoblanadi.  Bayon 
shaklidagi  hikoyada  o ‘qituvchi  o ‘quv  materiali  mazmunini  turlicha 
aytadi,  uning  asosiy  va  ikkinchi  darajali  xususiyatlarini  izohlaydi; 
yakunlovchi  h i k o y a - u n d a n   darsning  oxirida  o ‘rganilgan  m avzuga 
yakun  yasash  maqsadida  foydalaniladi.
M a ’r u z a .  M a ’ruza  o ‘rta  u m u m ta ’lim  maktablarining  yuqori 
sinflarida,  kollejlarda,  oliy  o 'q u v   yurtlarda  foydalaniladigan  t a ’lim 
metodi b o ‘lib, unda o ‘zaro ta ’sir o ‘qituvchining bayoni va bolalarning 
tinglashi,  ayrim  omillar,  asosiy  g ‘oya  va  b o g ‘lanishlarni  yozib  olish 
shaklida  amal  qiladi.  M a ’ruza  uchun  vaqt  bolalarning  tayyorgarlik 
darajasi,  o ‘quv  materiali  hajmiga  k o ‘ra  belgilanadi.
M a ’ruza  jarayonida  o ‘quvchilarning  faolligi,  tashabbuskorligini 
oshirish  m aqsadida  o ‘qituvchi  o ‘z  nutqini  k o ‘rgazmali  qurol, 
m uam m o  va  topshiriqlar  bilan  u y g ‘unlashtiradi.  0 ‘quv  materialiga 
oid  iboralarga izoh  berish, ayrim o ‘rinlarda o ‘quvchilarning o ‘zlariga
82


xulosa chiqarishni  taklif etish talabalarning  o ‘quv-biluv  faoliyatining 
samarasini  oshiradi.
S u h b a t .  Suhbat  o ‘qituvchi  o ‘quvchining  o ‘zaro  ta ’siri  dialog 
shaklidagi  t a ’lim  metodidir.  U nda  mavzu  m azm uniga  xos,  atroflicha 
o ‘ylangan,  bir-biriga  bo g ‘liq  savollami  q o ‘yish  va  savollarga javo b  
izlash  ham da ja v o b   qaytarish  y o ‘llari  bilan  o ‘qituvchi  va  o ‘quvchi 
faoliyati  o ‘zaro  muvofiqlashadi.
Suhbat  mohiyati  jihatidan  ikki  turli  b o ‘ladi:  evristik  suhbat; 
katoxezistik  suhbat.  Evristik  suhbat  o ‘quvchilarning  tafakkuriga 
m o ‘ljallangan  m etod  bo‘lib,  unda  o ‘zaro  ta ’sir  o ‘qituvchi  savollari 
bolalarning  javoblari  shaklida  amal  qiladi.  Evristik  suhbat  uzoq 
tarixga  ega  boMib,  undan  qadimgi  Gretsiyada  Suqrot  mohirona 
foydalangan.
U hozirgi ilmiy-didaktik tadqiqotlarda «izlanish suhbati» ham deb 
yuritiladi.  Evristik  suhbatning  qator  ijobiy  tomonlari  mavjud;  ijodiy 
y o ‘l  bilan  o ‘quv  materialini  o ‘rganish;  o ‘zlashtirishning  individual 
xarakter  kasb  etishi.
Katoxezistik  suhbat  o ‘quvchilarning  xotirasiga,  binobarin,  qayta 
esga tushirish faoliyatiga moMjallab o'tkaziladi.  0 ‘tkazish  maqsadiga 
k o ‘ra  katoxezistik  suhbatning  quyidagicha  turlari  mavjud:
Y a k u n iy   s u h b a t.  Bunday  suhbatda m ash g ‘ulotda qilingan  ishlar 
b o ‘yicha  um umiy  va  yakuniy  xulosa  chiqariladi.
M u s t a h k a m l a s h   s u h b a ti   -   yangi  mavzu  tushuntirilgandan 
keyin  o ‘tkaziladi,  s o ‘ngra  yangi  m avzuga  oid  intelektual  va  amaliy 
topshiriqlar  bajariladi.
T a k r o r l a s h   s u h b a ti   ikki  yoki  undan  ortiq  mavzu  b o ‘yicha 
o ‘tkaziladi.  Takrorlash  y o ‘li  bilan  malakalar  takomillashtiriladi. 
Umumlashtiruvchi  suhbat  katta  boMim  o ‘tilgandan  s o ‘ng,  o ‘quv 
boshida,  oxirida  tashkil  etiladi.
K ir is h   s u h b a ti   yangi  mavzuni  o ‘rganishdan  oldin  o ‘tkaziladi. 
Nazorat  suhbati  bilimlarni  sinab  k o ‘rish  maqsadida  tashkil  etiladi.



Download 4,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   158




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish