O’. Toshbekov tuproqshunoslik asoslari fanidan o’quv-uslubiy majmua

Tuproq strukturasi deb mazkur tip va uning qatlammiga xos har xil kattalikka, shaklga, chidamlilikka (suv tasiriga) ega bo`lgan agregatlar yig’indisiga aytiladi.

Tuproqda 3 xil (kubsimon, prizmasimon, plitasimon) struktura farq qilinib, ular bir necha turdan iborat bo’ladi (16-jadval).

Oddiy tuproq zarrachalari va mikroagregatlar o’zaro bir-biri bilan birikib makroagregatlarni yoki struktura hosil qiladi. Struktura hosil bo’lish jarayonida tuproq agregatlarining muzlash qurish va namlanish jarayonlariga uchrashi katta ahamiyatga ega.

Bu jarayonlar ikki tomonlama ta’sir etadi, ya’ni uncha qattiq birikmagan tuproq zarrachalari parchalanishi mumkin, ikkinchidan zarrachalarni tashqi ta’sirga chidamli holatga o’tkazish mumkin. Chidamli strukturalar hosil bo’lishida chirindining asоsan gumin kislotalarining ahamiyati katta. Chirindisi ko’p tuproqlarda donsimon struktura hosil bo’lsa, karbonatli tuproqlarda yong’oqsimon strukturalar ko’proq hosil bo’ladi.

Har xil tuproq tipi uchun ma’lum bir turdagi struktura harakterlidir.

Masalan: Qora tuproqlar uchun donador kesakchali, podzol tuproqlar uchun bargsimon, sho’rtoblar uchun ustunsimon, bo’z tuproqlar uchun kesakchali-changsimon shakli xarakterlidir.

16-jadval