O’ O`zbekiston respublikasi

Tajriba mashg’uloti № 16
Paskal tilida protsedura va funksiyalarga doir programma tuzish

Mashg’ulotning maqsadi: talabalarda protsedura va funksiyalarga doir dasturlar tuzish malaka va ko‘nikmalarini hosil qilish.

Nazariy ma’lumotlar ma’ruza darslarida keltirilgan.

18– masala uchun programma

program proc18; {$APPTYPE CONSOLE} uses SysUtils; type oy=1..12; var m:oy; y:word; function IsLeapYear(y:word):boolean; var t:boolean; begin t:=false; if (y mod 4=0)then t:=true; if (y>400)and (y mod 100=0)and(y mod 100<>0)then t:=false; IsLeapYear:=t; end; function MonthDasy(m:oy;y:word):word; var d:1..31; begin case m of 1,3,5,7,8,10,12:d:=31; 2:if IsLeapYear(y)then d:=29 else d:=28; 4,6,9,11:d:=30; end; MonthDasy:=d; end; begin read(m,y); writeln(MonthDasy(m,y)); read(m,y); writeln(MonthDasy(m,y)); readln; readln; end.

#pragma proc18 #include typedef unsigned short int naturol; naturol m,y; bool IsLeapYear(naturol y); short int MonthDasy(naturol m,naturol y); int main(int argc, char **argv) { cin>>m>>y; cout< cin>>m>>y; cout< cin>>"\n"; return 0; } bool IsLeapYear(naturol y) { bool t; t=false; if (y % 4==0) t=true; if ((y>400)&&(y % 100==0)&&(y%100!=0)) t=false; return t; } short int MonthDasy(naturol m,naturol y) { naturol d; switch (m) { case 1,3,5,7,8,10,12:d=31; break; case 2:if (IsLeapYear(y)) d=29; else d=28; break; case 4,6,9,11:d=30; break; } return d; }

Topshiriqlar:

1. a^b=e^blna dan foydalanib a sonining b – darajasini hisoblovchi haqiqiy tipli Power1(a,b) funksiyasi tasvirlansin. (a va b - haqiqiy) a ning qiymati 0 yoki manfiy bo‘lsa funksiya 0 qiymatni qaytarsin. Bu funksiyadan foydalanib, p, a, b, c sonlari berilganda a^p, b^p, c^p darajalari hisoblansin.

2 2 2.5 -3

4 6.25 0

2. n butun soni va a haqiqiy son berilganda aⁿ ni

a⁰=1

(n marta) agar n>0

(|n| marta) agar n<0

formula asosida hisoblaydigan butun tipli Power2(a,n) funksiyasi tasvirlansin. Bu funksiyadan foydalanib, a, k, l, m sonlari berilganda a^k, a^l, a^m larning qiymati hisoblansin.

2.0 0 3 -2

1 8 0.25

3. Power 1 va Power 2 funksiyalaridan foydalanib agar b manfiy bo‘lsa Power 2 ni chaqirib, boshqa hollarda Power 1 dan foydalanib ishlaydigan a^b ni hisoblovchi haqiqiy tipli Power3(a,b) funksiyasi tasvirlansin. Bu funksiyadan foydalanib p, a, b, c lar berilganda a^p, b^p, c^p lar hisoblansin.

2 2 2.5 3

4 6.25 8

4. e^x funksiyani

formula asosida taqribiy hisoblovchi haqiqiy tipli Exp1(x,е) (x va е haqiqiy sonlar) funksiyasi tasvirlansin. Bu funksiyadan foydalanib berilgan x uchun е (е>0) ning 3 ta turli qiymatlarida e^x ning qiymatlari hisoblansin.

1 0.6 0.4 0.2

2.5 2.66 2.707

5. sin(x) ning qiymatini formula asosida taqribiy hisoblovchi haqiqiy tipli sin1(x,е) (x,е(е>0)) haqiqiy sonlar) funksiyasi tasvirlansin. Bu funksiyadan foydalanib berilgan x uchun е ning 6 ta turli qiymatlarida sin(x) ning qiymati hisoblansin.

6. cos(x) ning qiymatini

formula asosida taqribiy hisoblovchi haqiqiy tipli cos1(x,е) (x,е(е>0)) haqiqiy sonlar) funksiyasi tasvirlansin. Bu funksiyadan foydalanib berilgan x uchun е ning 6 ta turli qiymatlarida cos(x) ning qiymati hisoblansin.

7. ln(x)ning qiymatini

formula asosida taqribiy hisoblovchi haqiqiy tipli ln1(x,е) (x,е(е>0)) haqiqiy sonlar) funksiyasi tasvirlansin. Bu funksiyadan foydalanib berilgan ln1 uchun е ning 6 ta turli qiymatlarida ln(1+x) ning qiymati hisoblansin.

8. arctg(x) ning qiymatini

formula asosida taqribiy hisoblovchi haqiqiy tipli arctg1 (x,е(е>0)) haqiqiy sonlar) funksiyasi tasvirlansin. Bu funksiyadan foydalanib berilgan x uchun е ning 6 ta turli qiymatlarida arctg(x) ning qiymati hisoblansin.

9. (1+x)^a ning qiymatini

yordamida hisoblovchi haqiqiy tipli Power4(x, a, е ) funksiyasi tasvirlansin.

Bu funksiyadan foydalanib berilgan x va a ning qiymatlari uchun е ning 6 ta turli qiymatlarida (1+x)^a ning qiymati hisoblansin.

10. Evklid algoritmidan foydalanib 2 ta a va b musbat butun sonlari uchun eng katta umumiy bo‘luvchini topadigan (EKUB) NOD2(a,b) funksiyasi tasvirlansin. NOD(a,b)=NOD(b,a mod b), agar b≠0; NOD(a,0)=a. Bu funksiyadan foydalanib a, b, c, d lar berilgan (a,b), a,c), (a,d) juftliklarning umumiy bo‘luvchilari topilsin.

12 4 16 64

4 4 4

11. NOD2 funksiyasidan foydalanib qisharmaydigan ko‘rinishdagi oddiy kasrni hosil qiluvchi Frac1(a,b,p,q) prosedurasi tasvirlansin. (proseduraning barcha parametrlari butun tipli, a va b-kiruvchi, p va q chiquvchi). Bu protseduradan foydalanib a, b, c, d, e, f, g, h lar berilganda ifodalar uchun qisharmaydigan kasrlar topilsin.

1 2 3 4 5 6 7 8

5 4 4 3 11 8

12. a va b sonlarining eng kichik umumiy karralisini formula asosida hisoblaydigan butun tipli NOK2(a,b) funksiyasi tasvirlansin. a,b,c,d lar berilganda bu funksiyadan foydalanib (a,b), (a,c), (a,d) juftliklar uchun EKUKlar topilsin.

3 4 5 6

12 15 6

13. 46 misoldagi NOD2 funksiyasidan foydalanib berilgan 3 ta butun musbat sonning EKUBini topuvchi butun tipli NOD3(a,b,c) funksiyasi tasvirlansin. Bu funksiyadan foydalanib a,b,c,d butun musbat sonlari berilgan da (a,b,c), (a,c,d), (b,c,d) uchliklar uchun EKUB lar hisoblansin.

12 4 16 64

4 4 4

14. Berilgan t sekundni (h,m,s) soat, minut, sekund formatiga o‘tkazuvchi (t barcha parametrli butun tipli, t-kiruvchi, h, m va s-chiquvchi parametrlar) TimeToHMS(t,h,m,s) prosedurasi tasvirlansin. Bu proseduradan foydalanib t ning berilgan 3 ta har xil qiymatlari uchun soat, minut, sekundlar hisoblansin.

61 3800 7600

0 1 1 1 3 20 2 6 40

15. Berilgan (h,m,s) soat, minut, sekund formatidagi vaqtni “t” sekundga oshiradigan (h, m, s - kiruvchi va chiquvchi, t kiruvchi parametr, barcha parametrlar butun musbat sonlar) IncTime(h,m,s,t) prosedurasi tasvirlansin. Bu proseduradan foydalanib berilgan h, m, s formatidagi vaqt t sekundga oshirilsin va hosil bo‘lgan natija chiqarilsin.

2 6 40

7600

16. t berilgan yil kabisa bo‘lsa true aks holda false qiymat qaytaruvchi mantiqiy tipli IsleapYear(y) funksiyasi tasvirlansin. Bu funksiyadan foydalanib berilgan 2 ta turli butun musbat qiymatlarda funksiyaning qaytaradigan qiymatlari chop etilsin.

2004 2001

true false

17. Berilgan yilning m-oyi uchun IsLeapYear funksiyasidan foydalanib kunlar sonini hisoblovchi butun tipli MonthDays(m,y) funksiyasi tasvirlansin. Bu funksiyadan foydalanib berilgan 2 ta turli butun musbat qiymatlar uchun funksiyaning qaytaradigan qiymati chop etilsin.

2 2004 2 2001

29 28

18.  ▲ MonthDays(m,y) funksiyasidan foydalanib berilgan, to‘g‘ri (d,m,y) kun, oy, yil formatdagi sanadan oldingi kun sanasini hisoblovchi PrevDate(d,m,y) prosedurasi tasvirlansin. Prosedurani qo‘llab berilgan 3 ta sanadan oldingi sanalar topilsin.

1 3 2004 1 1 2007 1 9 2008

29 2 2004 31 12 2006 31 8 2008

19. MonthDays(m,y) funksiyasidan foydalanib berilgan, to‘g‘ri (d,m,y) kun, oy, yil formatdagi sanadan keyingi kun sanasini hisoblovchi NextDate(d,m,y) prosedurasi tasvirlansin. Prosedurani qo‘llab, berilgan 3 ta sanadan keyingi sanalar topilsin.

31 12 2005 28 2 2001 28 2 2004

1 1 2006 1 3 2001 29 2 2004

20. Oxirlarining koordinatalari berilgan kesma uzunligini hisoblovchi haqiqiy tipli leng(x_a, y_a, x_b, y_b) funksiyasi tasvirlansin. Bu funksiyadan foydalanib A, B, C, D nuqtalar koordinatalari berilganda AB, AC, AD kesmalar uzunliklari topilsin.

0 0 1 0 0 2 -1 0

1 2 1

21. Leng funksiyasidan foydalanib uchburchakning uchlarining koordinatalari berilganda, uning perimetrini hisoblaydigan haqiqiy tipli Perim(x_a,y_a,x_b,y_b,x_c,y_c) funksiyasi tasvirlansin. Bu funksiyadan foydalanib A, B, C, D nuqtalarning koordinatalari berilgan ABC, ABD, ACD uchburchaklarning perimetrlari hisoblansin.

0 0 0 1 1 0 0 -1

3.4 0 3.4

22. Leng va Perim funksiyalaridan foydalanib uchburchakning uchlarining koordinatalari berilganda uning yuzasini hisoblovchi haqiqiy tipli Area(x_a,y_a,x_b,y_b,x_c,y_c) funksiyasi tasvirlansin. Bu funksiyadan foydalanib A,B,C,D nuqtalarning koordinatalari berilganda ABC, ABD, ACD uchburchaklarning yuzalari hisoblansin.

0 0 0 1 1 0 0 -1

0.5 0 0.5

23. Leng va Area funksiyalaridan foydalanib uchlarining koordinatalari berilgan kesmadan unda yotmaydigan nuqtagacha bo‘lgan masofani hisoblaydigan haqiqiy tipli Disp(x_p,y_p,x_a,y_a,x_b,y_b) funksiyasi tasvirlansin. x_p, y_p nuqta koordinatalari, x_a, y_a, x_b, y_b kesma oxirlarining koordinatalari. Bu funksiyadan foydalanib P, A, B, C, D nuqtalar berilganda P nuqtadan AB, CD, BC kesmalargacha bo‘lgan masofalar topilsin.

0 0 1 1 -1 1 -1 -1 1 -1

1 1 1

24. Dist funksiyasidan foydalanib uchlarining koordinatalari berilgan uchburchakning tomonlariga tushurilgan balandliklarini hisoblovchi Heights(x_a,y_a,x_b,y_b,x_c,y_c,h_a,h_b,h_c) prosedurasi tasvirlansin. Bu prosedura yordamida A, B, C, D nuqtalar koordinatalari bilan berilgan bo‘lsa ABC, ABD, ACD uchburchaklarning barcha balandliklari hisoblansin.

1 1 -1 1 -1 -1 1 -1

2 1.4 2 1.4 2 2 2 2 1.4