Noyob 2-ma'ruza

Amudaryo deltasi 
Amudaryoning hozirgi deltasi Nukus shahridan quyida joylashgan va u 
k
о
‘pgina irmoqli, yassi qiyali tekislikni namoyon etadi. Delta k
о
‘plab kichik daryo 
tarmoqlaridan (Toldiq, Qozoqdaryo va boshqalar) tashkil topgan va qariyb 700 
ming gektarli maydonni tashkil etadi. 1960 yillar 
о
‘rtalaridan boshlab, suv kamchil 
yillari Amudaryo suvi Orol dengiziga yetib bormayapti. Daryo suvining deltaga 
kamayishi natijasida va Orol dengizi qirg‘oq chizig‘ining chekinishi oqibatida 50 
ga 
yaqin 
chuchuk 
suvli 
k
о
‘l 
quridi, 
t
о
‘qayzorlar 
maydoni 
ikki 
martaga,qamishzorlar maydoni 6 martaga qisqardi. Katta kanallardan sizot 
suvlarining oqizilishi natijasida esa Q
о
‘ng‘irot, Sudochye, Daryo 
о
‘rtasi, Qorajar 
k
о
‘l tizimlari va umumiy maydoni 99 ming gektarni tashkil etuvchi Tog‘uzt
о
‘ra, 
Devkampir, Qozoqdaryo, Dovutk
о
‘l, Devqora, Oqtepa k
о
‘llari paydo b
о
‘ldi. 
Tuprog‘i – 
о
‘tloqli, botqoqli, sh
о
‘rxok. Amudaryo deltasi iqlimi keskin 
kontinentaldir. Harorat iyulda 25- 26°S, fevralda —10 -13°S va yog‘ingarchilik 
juda kam b
о
‘lib, yiliga 110-150 mm ni tashkil etadi.Deltada 
о
‘simliklarning ikki 
xili t
о
‘qayli va k
о
‘p miqdordagi qamishlilar tarqalgan. Utloqli va 
о
‘tloq – 
ch
о
‘kmadan hosil b
о
‘lgan tuproqlarda q
о
‘g‘a, qamish, qiyoq kabi gigrofitlar 

---

о
‘sadi. Qamishli 
о
‘simliklarning k
о
‘p yillik changalzorlari ba’zi yerlarda 
plavnilarni hosil qiladi. Quyi Amudaryo qadimdan suv – botqoq qushlarining ham 
uya qurib yashash, ham mavsumiy migratsiya vaqtida k
о
‘p t
о
‘planadigan joyi 
hisoblanadi. Bu yerda pushti va jingalak birqozonlar, qoravoylar, yirik qoravoylar, 
har xil turdagi q
о
‘tonlar mavjud. Oqqush – 
о
‘rdak, kulrang g‘oz va sh
о
‘ng‘uvchi 
о
‘rdaklar, qashqaldoq, qamish hayvoni, qonjirlar, baliqchi qushlar, baliqchilar ham 
uya q
о
‘yib yashashadi. Ondatra, t
о
‘ng‘iz, shoqol, b
о
‘rsiq, tulki, dasht mushugi, 
taroqli qumsichqon kabi sut emizuvchilar xarakterlidir. Sudraluvchilardan 
kaltakesak va suv iloni asosiy turlar hisoblanadi, kulrang chumchuq, ch
о
‘l 
yalangk
о
‘zi, dasht agamasi va har xil rangdagi chipor ilonlar k
о
‘p. Fauna 
о
‘zgarishining belgisi b
о
‘lib, m
о
‘ynachilikning asosi b
о
‘lgan ondatralar sonining 
keskin kamayib ketishi hisoblanadi.