Ноорганик моддалар ишлаб чиқариш ускуналари ва



Download 1,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/41
Sana17.07.2022
Hajmi1,47 Mb.
#811147
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   41
Bog'liq
маъруза матни (4)

 
Ишлаб чиқариш усуллари

Сульфат кислота Х асрдан бошлаб олиниб 
келинмоқда. У темир кўпоросини ѐки аччиқтошни қаттиқ қиздириш натижасида 
олинган. Ҳосил бўлган оғир мойсимон суюқлик сульфат кислота кўпорс мойи деб 
аталган. ХV асрда алхимиклар олтингугурт ва селитра аралашмасини ѐқиб, 
сульфат кислота олиш мумкинлигини аниқлаганлар. Шу усулда 300 йилдан 
кўпроқ вақт мобайнида сульфат кислота оз миқдорда шиша қолбалар ва 
реторталарда фақат лабараториялардагина олинган. ХVIII аср ўрталарида сульфат 
кислотага чидамли материал – қўрғошин топилгач сульфат кислота қўрғошин 
идишлар – камераларда саноат миқѐсида олина бошланган. Бундай усул камерали 
усул деб аталди. Бу камераларда олтингугурт ва селитра аралашмаси ѐқилган. 
Бунда ҳосил бўлган сульфат ангидрид камерага қўйилган сув ѐки кислота 
эритмасида ютилади. Кейинчалик селитра ўрнига нитрат кислата ва камералар 
ўрнига минораллардан (ХХ асрнинг бошларида) фойдаланиладиган бўлинди. 
Шунинг учун ҳам камерали усулни нитрозали ѐки минорали усул деб аталадиган 
бўлинди. Нитрозали усулда катализатор ролини азот оксидлари ўйнайди. Суюқ 
фазада насадкали миноралларда оксидланади. 
ХIХ асрнинг бошларида платина каттализатори иштирокида SO
3
га 
оксидлаш мумкинлиги аниқланди. ХIХ асрнинг охирлари ХХ асрнинг бошларида 
бу усул контакт (газнинг каттализатор билан тўқнашувига асосланганлиги учун) 
усули деб аталиб, саноатда қўлланила бошланди. Нитрозали усулида олинадиган 
сульфат кислотанинг сифати пастлиги, 75% дан юқори концентрацияли кислота 
олиб бўлмаслиги, NO
2
, SO
2
, SO
3
каби газларнинг атмосферага чақириб 
юборилиши туфайли атмосферанинг заҳарланиши каби камчиликларни бу усулни 
контакт усули томонидан сиқиб чиқаришига сабаб бўлади. Собиқ СССР да 1975 
йиллардан бошлаб фақат контакт усули билан сульфат кислота ишлаб чиқариш 
бўлималари қурилмоқда. Ҳозирги пайтда ишлаб чиқараѐтган сульфат кислотанинг 
95% га яқини контакт усулида ишлаб чақирилмоқда. Сульфат кислота қандай 
усулда ишлаб чиқарилишидан қатий назар биринчи босқич олтингугуртли 


12 
ашѐларни куйдириб SO
2
олишдир. Сўнгра уни тозалаб SO
3
 
гача оксидлантирилади 
ва сувга юттириб кислотага айлантирилади. 
Ишлатилиши.
 
Сульфат кислотанинг активлиги ва нисбатан арзонлиги 
унинг қўлланиш соҳалари жуда кенгайиб кетишига олиб келди. Сульфат кислота 
ѐки унинг ҳосилалари қўлланилмайдиган бирор бир соҳани топиш қийин. 
Анорганик моддалар ичида энг кўп ишлаб чиқариладигани сульфат кислотадир. 
Сульфат кислота кўп миқдорда ўғит саноатида: аммоний сульфат, суперфосфат ва 
бошқаларни ишлаб чиқаришда ишлатилади. Яна йирик ишлатиладиган соҳалари: 
нефт маҳсулотларини тозалаш, тошкўмир смоласини қайта ишлаш, кўп 
кислоталар (масалан, ортофосфат, сирка, фторид ва бошқалар) ва тузлар олиш
рангли ва нодир металлар ишлаб чиқариш, пўлатдан ясалган буюмларни бўяш, 
никеллаш, хромлашдан олдин ишлов бериш, лак ва бўѐқлар олиш дори-дармонлар 
олиш ва бошқалардир. 

Download 1,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   41




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish