Nizomiy nomidagi

Filogenetik bog‘lanishlarni isbotlashda paleontologik dalillar

Hayotning paydo bo‘lishida ta’kidlanganidek tirik organizmlar bundan taxminan 3,5-3,8 mln yillar oldin paydo bo‘lgan. Yer tarixining kriptozoy bosqichida hayot nixoyatda oddiy ko‘rinishda bakteriyalar, zamburug‘lar, suv o‘tlari ko‘rinishida bo‘lgan hamda o‘zlaridan keyin juda oz ko‘rinishdagi nusxalar, tamg‘alarini qoldirgan. Yer tarixining fanerozoy bosqichida organik olam asta-sekin murakkablashib ko‘zga tashlanadigan o‘simlik, hayvon zamburug‘larning ayrim namunalarini qoldirganlar. Yumshoq tanaga ega ko‘pchilik umurtqasiz hayvonlar suvo‘tlar, sporali yuksak o‘simliklar, zamburug‘lar o‘lgandan keyin mikroorganizmlar tomonidan parchalanib yuborilgan va o‘zlaridan ko‘p hollarda nom-nishon qoldirmagan. Ularning ayrimlari nusxalari yoki tana qismlar turli qatlamlarida qolib chirimay qolgan yoki ular tanasiga kirgan mineral moddalar kremnezem bilan almashgan. Bunday holatda mavjudotlarning toshga aylanish jarayoni ro‘y bergan. Yirik hayvonlarning bahaybat daraxtlarning ayrim qismlari saqla-nib qolgan. Paleontolog olimlar qazilma holdagi topilmalarga qarab butun organizm tiklash metodini ixtiro qilganlar. Ana shu nusxalar xozirgi zamonda yashayotgan o‘simlik, hayvon, zamburug‘lar bilan taqqoslanib o‘rganiladi va turli era davrlardagi mavjudotlar qanday ko‘rinishda ekanliklari to‘g‘risida tasavvur hosil qilinadi. Qazilma xoldagi paleontologik materiallarning guvohlik berishicha turli era, davrlarda organik olam vakillari xilma-xil bo‘lganligi, eradan-eraga, davrdan-davrga o‘tgan sari ular murakkablasha borganligi, xilma-xilligi ortganligi kuzatiladi.

Ilgari yashab so‘ng qirilib ketgan o‘simlik, hayvon, zamburug‘larni hozirgi davrda yashayotganlari bilan taqqoslanib, ular orasidagi filogenetik bog‘lanishlar to‘g‘risida paleontologik dalillarga asoslanib xukm chiqari-ladi. Bu haqda o‘simlik, hayvon zamburug‘lar orasidagi filogenetik bog‘lanishga doir boblar bilan tanishganizda yetarlicha bilimga ega bo‘lasiz.