Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedogogika universiteti jismoniy tarbiya va sportda menejment hamda marketing

M: Jismoniy tarbiya va sport marketingida bozorni segmentlash

1. 
   Sport marketingda bozorni segmentlashning omillari va shakllari.
   
2. 
   Sport marketingda bozorni segmentlashining mezonlari.
   
3. 
   Sport marketingida bozorga xos segmentlash usullari.
   
4. 
   Sport marketingda tovarni bozorda pozitsiyalash.
   

Marketingni boshkaruv tizimida bozor segmentatsiyasi muxim axamiyatga ega va bozorda talabni urganish eki marketologlar atamasi bilan aytganda “iste’molchini taxlil etish”- bozorlar xolatini taxlil etishdagi birinchi boskich xisoblanadi. U uch tarkibiy kismga bulinadi: bozor segmentatsiyasi; iste’molchi talabi sabablarini urganish; kondirilmagan extiejlarni aniklash. Bozor segmentatsiyasi talabni kondirishga tabakalangan xolda endashuvga , tovarlarning turi ,sifati va mikdoriga kura xar xil talab kuyadigan iste’molchilarni guruxlarga ajratishda turli mezonlar kullashga asoslanadi, ya’ni bozor bir jinsli xodisa tarzida emas , balki ayrim-ayrim segmentlar majmui tarzida , xar bir segment doirasida aloxida uziga xos bir talab namoen buladigan xodisa tarzida olib karaladi.
Bozorda xaridorlarning ma’lum bir tovarga bulgan talablari xilma-xildir, xar bir xaridorning uzining didi bor. Xaridorning talabi, xoxishi,extieji, turmush tarzi,tovar sotib olishdagi xulk-atvori xakidagi ma’lumotlar samarali marketing tadbirlari ishlab chikish va amalga oshirish imkoniyatlarini vujudga keltiradi.YA’ni bozor segmentatsiyasi xaridorlarning talabiga muvofik tovarni taklif etilishini va tovarga talabni kat’iyligini ta’minlaydi.
Demak, xaridorlarning tovarlarni sotib olishdagi xulk-atvorlari, talabi va tovarlarga munosabatidagi xususiyatlariga karab, guruxlarga ajratishni bozor segmentatsiyasi deyiladi.
Segmentlarga ajratish mezonlarini tanlash kup jixatlardan tovar eki xizmatning turiga, shuningdek korxona bozor faoliyatida xal kilmokchi bulgan masalaga boglik.
Sanoat tovarlari va keng iste’mol tovarlari uchun tanlov mezonlari bir-biridan juda keskin fark kiladi. Rejalashtirish extiejlariga juda mos keladigan makbul mezon tovarni bozorda joylashtirish masalalariga umuman tugri kelmasligi mumkin. Mabodo muayyan mezon xaridorlar urtasida paydo bulgan farklarni izoxlab berishga imkon bermasa, unda boshka mezonni kiritish va to bu farklarni ravshan aniklashga kadar tadkikotlarni davom ettirish lozim.
Segmentlashning asosiy maksadi bozordagi xatti-xarakatlarni urganib, ularning obrazini (modelini) va kelajakdagi extiyoj talablarni tasavvur kilishdan iborat. Xozirgi rakobatda yutib chikishning asosiy sharti yangi, yukori sifatli tovar va kompleks servis texnika xizmatlarni xamda samarali sotish usullarini kullashdan iborat bulib koldi. Ana shu talablar asosida marketing tadkikotlarining ustuvor turi iste’molchilarni urganish va navbatida bozorni segmentlashdan boshlanadi, chunki bozor bir xil sub’ektlardan tashkil topgan emas.
Bozorni segmentlash, bozorni urganishning asosiy usulidir.Uning erdamida bozor (uning tarkibiy kismlari) segmentlarga bulinadi. Bozor segmenti-bu iste’molchilar, tovarlar, rakobatchilarning shunday ajratilgan kismiki , ular uchun umumiy xususiyatlar xosdir. Bozorni tugri segmentlash, shu segmentning spetsifik extiejlariga kat’iy rioya kilingan xolda kam xarajatlar bilan tovar etkazib berishni tugri tashkil kilishdan iboratdir. Xalk iste’moli tovarlari bozorini tadkik etishda marketingga oid adabietlarda ikki turdagi mezonlar kabul kilinadi.Birinchisi xaridorlarning daromadi, yoshi, jinsi, turar manzilgoxi, oilaning xayot sikli, kasbi, turmush tarzi va shunga uxshash umumiy belgilarni xisobga oladi. Mezonlarning ikkinchi turi segmentlashni ijtimoiy guruxlarning kadriyatlari tizimi yoki ularning marketing strategiyasining, masalan, yangi maxsulot, yangi sotish tizimi kabi vositalariga kursatadigan kizikishlari asosida olib boradi. Amalietda birinchi usul kuprok kullaniladi, ikkinchi usulni kullash kushimcha kiyinchiliklarni keltirib chikaradi, chunki ijtimoiy sotsiologiya va psixologiya soxalarida bevosita tadkikotlar olib borish yuli bilan maxsus xisob-kitob ishlarini amalga oshirish talab etiladi.
Xaridorlarning munosabatini tabakalashtiradigan asosiy omil daromad xisoblanadi. Kupgina mamlakatlarda daromad buyicha u ch guruxga segmentlashdan keng foydalaniladi.